Nederland vaccin tegen coronavirus SARS-CoV-2

		Start van COVID-19 klinische fase I/II-studie voor het ABNCoV2-
		vaccin
		Radboudumc 17 maart 2021

		Het Radboudumc is op 15 maart gestart met een klinische fase I / II studie voor
		een COVID-19 vaccin, gebaseerd op het ABNCoV2 capside virus-like particle
		(cVLP). Deze klinische fase I / II-studie, ook bekend als COUGH-1, wordt
		uitgevoerd om de veiligheid en verdraagbaarheid van twee doses ABNCoV2 te
		beoordelen. Het onderzoek is goedgekeurd door de Centrale Commissie
		Mensgebonden Onderzoek (CCMO) in Nederland.

		Het klinisch onderzoek in het Radboudumc wordt geleid door hoogleraar medische
		microbiologie Benjamin Mordmüller, tot voor kort verbonden aan de Universiteit Tübingen in
		Duitsland. Mordmüller is een expert in vaccinontwikkeling en humaan klinisch onderzoek en
		begint zijn klinische activiteiten in het Radboudumc met het door de Europese Commissie
		gefinancierde ABNCoV2-vaccinonderzoek. Mordmüller: “Maximaal 42 deelnemers zullen voor
		deze studie worden gevaccineerd om de veiligheid en secundaire parameters te onderzoeken.
		De eerste klinische Fase I / IIa-resultaten worden verwacht in het eerste kwartaal van 2021.”

		Klinische fase I / II-studie voor het ABNCoV2-vaccin (COUGH-1)
		De klinische fase I / II-studie, ook bekend als COUGH-1, wil vooral de veiligheid en
		verdraagbaarheid van twee doses ABNCoV2 - met en zonder het adjuvans MF59 - beoordelen .
		bij gezonde volwassen vrijwilligers. En om de optimale dosering en formulering te bepalen.
		COUGH-1 is een fase 1, open label onderzoek bij gezonde, volwassen vrijwilligers die nog geen
		SARS-CoV-2 hebben gehad. De studie omvat de eerste toediening in de mens met vooraf
		gedefinieerde, opeenvolgende dosisverhoging van ABNCoV2 en selectie van adjuvans. De
		studie moet informeren over de dosering en formulering voor de verdere klinische ontwikkeling.

		Het PREVENT-nCoV consortium
		Het consortium wordt gefinancierd door een EU Horizon 2020-subsidie om een COVID-19-vaccin
		te ontwikkelen. De leden van het consortium bestrijken alle relevante gebieden van viraal
		onderzoek en vaccinontwikkeling die nodig zijn voor een snelle klinische ontwikkeling van een
		COVID-19-vaccin. Dit omvat preklinische en klinisch gevalideerde ervaring met het werken
		met vergelijkbare coronavirussen zoals MERS en SARS, ExpreS²ion's Drosophila S2 insectencel-
		expressiesysteem (ExpreS²], en AdaptVac's capside virus-like particle (cVLP) -technologie.
		Naast ExpreS²ion en AdaptVac bestaat het consortium uit het Leids Universitair Medisch
		Centrum (LUMC), Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) aan de Universiteit van
		Tübingen), de Afdeling Immunologie en Microbiologie (ISIM) aan de Universiteit van
		Kopenhagen, het Laboratorium voor Virologie aan de Wageningen Universiteit en het
		Radboudumc (RUMC).

		Eerste klinische test bij mensen in Radboudumc
		Het Radboud universitair medisch centrum is verantwoordelijk voor het design, verloop en de
		rapportage van deze eerste klinische test bij mensen. De eerste dosis werd op 15 maart
		gegeven. De studie is ontworpen om de cVLP-technologie in combinatie met door ExpreS²ion
		gemaakte SARS-CoV2-antigenen te beoordelen op de kracht en de duur van de opgewekte
		immuunrespons, met en zonder de immuunversterkende stof MF59, een adjuvans dat al wordt
		gebruikt als bestanddeel in griepvaccins.

		Meer informatie hier

		Het volledige artikel: Radboudumc 17 maart 2021

		Vaccin Janssen is met één prik effectief: 'Wij hebben het aangedurfd'
		Het Parool - Stephen Friedrichts & Chris van Mersbergen 29 januari 2021

		Met één prik beschermd tegen corona, het lukt geen enkele farmaceut, op één
		na: Janssen uit Leiden. Uit vrijdag gepubliceerde cijfers blijkt het vaccin
		gemiddeld genomen 66 procent effectief te zijn tegen corona. Hoe een
		Nederlands idee de gamechanger zou kunnen zijn.

		Het vaccin scoort vooral enorm goed tegen een ernstig ziekteverloop, aldus Janssen. Tijdens
		de vaccinproeven - waaraan 44.000 proefpersonen deelnamen - belandde niemand die het
		vaccin had gekregen wegens corona in het ziekenhuis. Ook kwam niemand te overlijden. Dat
		geldt ook, zo benadrukt de farmaceut, voor proefpersonen die besmet raakten met de Zuid-
		Afrikaanse of Braziliaanse mutatie van het virus.

		En dat is een opluchting voor Hanneke Schuitemaker, viroloog van beroep en onderzoeksleider
		bij Janssen Vaccines. Ze geeft het grif toe: het afgelopen jaar heeft ze best wat nachten
		wakker gelegen. Ze droeg de inhoudelijke verantwoordelijkheid voor de beslissing om te
		werken aan een coronavaccin waarbij slechts één prik volstaat. Een unicum in vaccinland, zo’n
		beetje alle vaccinprojecten gaan immers uit van twee prikken.

		'Risico op falen'
		En dus voelde het de afgelopen maanden soms alsof ze tegen het verkeer inreed op een
		eenrichtingsweg, zegt Schuitemaker. Een route die niet zonder risico is. “Je weet dat je de
		nodige extra bochtjes moet maken als blijkt dat iets niet klopt. Maar één prik heeft zoveel
		voordelen dat we dachten: we móeten het proberen. Met natuurlijk het risico dat we zouden
		falen.”

		Ergens is het best gek: het vaccin van Janssen lijkt enorm veel op dat van de Zweeds-Britse
		farmaceut AstraZeneca, dat door onderzoekers van de universiteit van Oxford is ontwikkeld en
		onder meer in het Verenigd Koninkrijk al op de markt is. Beide ‘virale vectorvaccins’ brengen
		een onschuldig verkoudheidsvirus aangekleed met het gen dat codeert voor het spike-eiwit van
		corona, naar binnen, zodat het lichaam heel even het spike-eiwit gaat maken dat vervolgens
		daartegen antistoffen opwekt. Maar waar het Oxfordvaccin twee prikken nodig heeft, doet
		Janssen het dus met eentje.

		Die discrepantie is waarschijnlijk te verklaren door de opzet van de dierproeven, waarbij het
		vaccin voor het eerst werd getest op apen, vermoedt Schuitemaker. Bij die proeven met het
		Janssen-vaccin bleek dat relatief weinig antistoffen nodig waren voor een goede bescherming
		tegen corona. En als dat bij apen zo blijkt te zijn, zo klonk de hypothese, waarom dan niet voor
		mensen?

		“Het waren nogal wat aannames,” erkent Schuitemaker. “Maar wij hebben het aangedurfd. Als
		we zouden falen, konden we altijd nog terugvallen op proeven met twee prikken.”

		Milder ziekteverloop
		Daarvoor lijkt vooralsnog geen reden, hoewel de resultaten door de gemuteerde varianten nu
		lager uitvallen dan wellicht vooraf was gehoopt. Vooral de Zuid-Afrikaanse variant van het
		coronavirus is een lastige om te bestrijden, zo blijkt: slechts in iets meer dan de helft van de
		gevallen biedt het Janssen-vaccin daartegen bescherming. Wel zorgt de prik ervoor dat het
		ziektebeeld in bijna alle gevallen aanzienlijk milder verloopt, als toch besmetting volgt.

		Deskundigen in Nederland en ver daar buiten zijn daarom hoopvol gestemd over het Janssen-
		vaccin. De Amerikaanse viroloog Florian Krammer noemt het zelfs ‘het vaccin dat mogelijk de
		grootste invloed zal hebben op bestrijding van de pandemie’. Ook de Nederlandse regering is
		enthousiast over de ontwikkelingen bij Janssen. Zo zeer zelfs, dat minister De Jonge
		(Volksgezondheid) begin december besloot 3,4 miljoen extra doses van het vaccin in te kopen.
		Dat komt bovenop de 7,9 miljoen vaccins waar Nederland conform de Europese afspraken al
		recht op had.

		Een ingewijde op het Binnenhof noemt die extra bestelling niet verrassend: “Wellicht speelde
		ook wat chauvinisme mee, maar afgelopen zomer liet De Jonge al doorschemeren dat Janssen
		één van de vaccins was die hij er per se bij wilde hebben.”

		Voordelen
		De voordelen van die ene prik zijn dan ook makkelijk te benoemen. Het is goedkoper (kosten
		per doses: circa 7 euro, de kosten van de Moderna- en Pfizer-vaccins bedragen voor twee
		prikken circa 40 euro), makkelijker qua logistiek en mensen zijn nu eenmaal, zo weet
		Schuitemaker, niet altijd even vaccintrouw. Die tweede prik wordt dan ook lang niet altijd
		gehaald, leert de ervaring.

		Daar komt nu nog een immens voordeel bij. Sinds de mogelijk besmettelijkere Britse variant
		Europa in een angstgreep houdt, kiezen steeds meer landen ervoor om de tweede prik bij de al
		toegelaten vaccins uit te stellen. Ook minister De Jonge heeft aangekondigd dat de pauze
		tussen de twee prikken van het Pfizer-vaccin wordt uitgerekt van drie naar zes weken.

		Het lijkt een verantwoord risico. Maar, zo zeggen deskundigen in koor, keihard bewijs
		ontbreekt. En mutanten liggen op de loer. Ook voor de vaccins van andere farmaceuten moet
		de ingewikkelde knoop over het moment van de tweede prik worden doorgehakt.

		Één prik
		Behalve bij Janssen, dus. Het kan dus zomaar het enige vaccin worden waarbij straks
		wetenschappelijk vaststaat dat één prik volstaat. Naar verwachting doet Janssen in februari een
		aanvraag voor noodgebruik bij de FDA, de Amerikaanse instantie die gaat over goedkeuring
		van vaccins.

		Direct daarna volgt het EMA, de Europese evenknie. Als alles meezit, kan Nederland in het
		tweede kwartaal gaan prikken met de Janssen-vaccins. Het is dan het vierde vaccin op de
		Europese markt: Pfizer, Moderna en AstraZeneca gingen de Leidse farmaceut al voor.

		Zorgen dat het Janssen-vaccin dan helemaal niet meer nodig is, heeft Schuitemaker niet. “Wij
		zijn heel erg gericht op de westerse wereld, iedereen heeft de mouwen al opgestroopt. Maar op
		het zuidelijk halfrond is nauwelijks nog een prik gezet. Als je uitgaat van twee shots, heb je 16
		miljard doses nodig om de hele wereld te vaccineren. Als je uit kunt gaan van één shot, zijn het
		er een stuk minder.”

		Het Parool - Stephen Friedrichts & Chris van Mersbergen 29 januari 2021

		Leids coronavaccin van Janssen beschermt voor 66 procent tegen
		COVID-19
		Nu.nl 29 januari 2021

		Het coronavaccin dat door farmaceut Janssen uit Leiden is ontwikkeld, biedt 66
		procent bescherming tegen COVID-19, meldt moederbedrijf Johnson & Johnson
		vrijdag op basis van proeven. Nederland heeft 11,3 miljoen doses van dit vaccin
		besteld.

		Het percentage is flink lager dan bij de al goedgekeurde vaccins van Pfizer/BioNTech en
		Moderna. Die bieden volgens onderzoek ongeveer 90 procent bescherming.

		Volgens Johnson & Johnson biedt het vaccin van Janssen wel voor 85 procent bescherming
		tegen ernstige COVID-19.

		Uit proeven in de Verenigde Staten kwam naar voren dat het vaccin gemiddeld voor 72 procent
		effectief was. Uit de wereldwijde testen, waarbij het vaccin ook op meerdere varianten werd
		getest, bleek het vaccin 66 procent bescherming te bieden.

		In Zuid-Afrika, waar een zorgwekkende variant van het virus circuleert (ook wel de Zuid-
		Afrikaanse variant of mutatie genoemd), was het beschermingsniveau van het Janssen-vaccin
		57 procent. Dat betekent volgens de fabrikant dat het vaccin goed werkt tegen deze variant.
		Wereldgezondheidsorganisatie WHO eist een minimale werkzaamheid van 50 procent.

		Aan de klinische proeven deden in totaal 43.783 deelnemers mee. Een deel kreeg het vaccin
		toegediend en een ander deel een zoutoplossing als placebo. Van alle proefpersonen hoefde
		niemand op de intensive care opgenomen te worden of aan de beademing gelegd te worden.

		Eén prik is voldoende
		Het Janssen-vaccin is gebaseerd op een verkoudheidsvirus dat bij mensen voorkomt. Dit virus
		is aangepast, zodat je er niet ziek van kunt worden én het ervoor zorgt dat er in het lichaam
		stukjes van het coronavirus worden aangemaakt. Die stukjes zorgen ervoor dat je afweer
		opbouwt.

		De prik lijkt sterk op het vaccin van AstraZeneca, met als verschil dat het AstraZeneca-vaccin
		een virus bevat dat voorkomt bij chimpansees.

		Als alles meezit, komt het Janssen-vaccin in maart beschikbaar. Nederland krijgt in eerste
		instantie drie miljoen doses waarmee verschillende groepen worden ingeënt. Bij dit vaccin is
		één dosis voldoende.

		Het volledige artikel: Nu.nl 29 januari 2021

		'Winnende formule' Oxfordvaccin is goed nieuws voor Nederland
		Het Parool - Chris van Mersbergen 28 december 2020

		De belofte van AstraZeneca-topman Pascal Soriot dat de ‘winnende formule’ is
		gevonden om met het Oxfordvaccin een effectiviteit van 95 procent te bereiken,
		zou ook voor Nederland héél goed nieuws zijn. Alleen al in het eerste kwartaal
		van 2021 verwacht het kabinet 4,5 miljoen doses van dit vaccin.

		Soriot zei zondag in een interview met The Sunday Times dat het in Oxford ontwikkelde vaccin
		net als ‘concurrenten’ Pfizer-BioNTech en Moderna een effectiviteit van rond de 95 procent zou
		kunnen bereiken. Dat zou betekenen dat 95 van de 100 mensen die het vaccin nemen, niet
		ziek worden van het coronavirus.

		Het vaccin van AstraZeneca, dat momenteel wordt geëvalueerd door de Britse toezichthouder,
		biedt volgens Soriot zelfs ‘100 procent bescherming’ tegen ernstige vormen van Covid-19. Hij
		kan zijn positieve voorspellingen nog niet onderbouwen. De nieuwe resultaten waar de topman
		het over heeft, zijn nog niet gepubliceerd.

		Eerder kwam uit verschillende testen naar voren dat het vaccin van AstraZeneca een gemiddelde
		effectiviteit had van 70 procent. Dat steeg later naar 90 procent, afhankelijk van de dosering.
		Door de wisselende percentages was er nogal wat onduidelijkheid over het vaccin. Nu belooft
		Soriot dus nóg hogere percentages.

		Britten: 4 januari groen licht
		De farmaceut heeft voor kerst alle papieren die nodig zijn voor goedkeuring ingeleverd bij de
		Britse medicijnautoriteit MHRA. Die geeft naar verluidt op maandag 4 januari groen licht voor
		het vaccin, dat daarna spoedig kan worden verspreid in het Verenigd Koninkrijk.

		Net als bij het vaccin van Pfizer-BioNTech zijn de Britten daarmee een stuk sneller dan de rest
		van de Europese Unie. De Europese medicijnwaakhond EMA velt naar verwachting pas eind
		januari een eindoordeel over het Oxfordvaccin.

		Als geroepen
		Succesvolle resultaten en goedkeuring van dit vaccin zouden ook voor de Nederlandse regering
		als geroepen komen. Alleen al in de eerste drie maanden van 2021 verwacht het kabinet 4,5
		miljoen doses van het Oxfordvaccin, bijna twee keer zoveel als van het Pfizervaccin (2,5 miljoen
		doses) en zelfs meer dan tien keer zoveel als van Moderna (bijna 0,4 miljoen).

		Van al deze vaccins zijn overigens twee prikken per persoon nodig. Van andere farmaceuten,
		zoals die van Janssen uit Leiden, wordt in het eerste kwartaal van 2021 vooralsnog geen
		goedkeuring van de EMA verwacht.

		In het tweede kwartaal van 2021 rekent het kabinet op nog eens 5,2 miljoen doses van het
		AstraZeneca-vaccin. Daarmee is dit het middel waarmee in de eerste helft van het nieuwe jaar
		de meeste Nederlanders gevaccineerd zouden moeten worden. Een voordeel bij de verspreiding:
		het vaccin van AstraZeneca kan lange tijd op koelkasttemperatuur worden vervoerd en
		opgeslagen, iets wat niet geldt voor de vaccins van Pfizer en Moderna.

		Advies Gezondheidsraad
		De verwachting is dat in de eerste maanden vooral ouderen, kwetsbaren en zorgpersoneel aan
		de beurt komen. Van Pfizer en Moderna is al duidelijk dat hun vaccin ouderen goed beschermt,
		maar van AstraZeneca is dat nog niet zeker.

		Daarom adviseerde de Gezondheidsraad aan minister Hugo de Jonge om het Pfizer-vaccin
		vooral voor ouderen te reserveren. De Jonge negeert dat advies, en geeft de eerste doses aan
		personeel van verzorgingshuizen, instellingen voor beperkten en in de thuiszorg. Het vaccin van
		Moderna gaat naar verwachting naar de bewoners van zorginstellingen.

		Het volledige artikel: Het Parool - Chris van Mersbergen 28 december 2020

		Interview Hanneke Schuitemaker, vaccinmaker: 'Ik voel me niet
		verslagen. We wisten dat we niet de eerste zouden zijn'
		NRC Handelsblad - Niki Korteweg 23 december 2020

		Hanneke Schuitemaker leidt bij Janssen Vaccines in Leiden de hectische jacht
		op een coronavaccin. Mission control room: haar werkkamer in Amstelveen.
		Andere farmaceuten brachten uiteindelijk eerder resultaten naar buiten.
		„Niemand had dit verwacht.”

		Stampvoetend loopt Hanneke Schuitemaker in september door haar woonkeuken in
		Amstelveen. Acht maanden is met man en macht toegewerkt naar de beslissende studie bij
		zestigduizend proefpersonen. Een studie met het meest kansrijke kandidaatvaccin tegen Covid-
		19 dat onder haar leiding bij het farmaceutische bedrijf Janssen in Leiden is gemaakt. Er is een
		wereldwijde race naar een vaccin aan de gang, de coronapandemie moet worden ingedamd.
		Maar het besluit in de zojuist afgesloten Zoomvergadering is onverbiddelijk. De start van de
		studie gaat niet door.

		„De stoom kwam uit mijn oren”, vertelt ze begin november, rechtop aan de robuuste,
		meterslange eettafel in diezelfde woonkeuken. Het espressoapparaat op het aanrecht pruttelt
		nog na, haar reusachtige zwarte labrador snurkt zachtjes in zijn mand. „Wij hadden ingeschat
		dat een hogere dosis vaccin een betere afweerreactie zou opwekken, maar dat was niet zo. De
		lagere dosis deed het al goed. Maar inmiddels stonden tienduizenden flesjes met die hogere
		dosis klaar om de fase 3-studie te starten.”

		„De vraag is dan: wat ga je doen? Want met die lagere hoeveelheid verder gaan betekent dat je
		twee keer zoveel doses hebt. Toen is besloten om alles terug te halen, en de
		onderzoeksplekken opnieuw te bevoorraden met flesjes met de lagere dosis. Maar daarvoor
		moesten we de start van de studie an-der-halve week uitstellen. Jongens, come on!, dacht
		ik.” Ze sloeg nog net niet met de vuist op tafel. „Maar uiteindelijk zie ik ook dat het een
		goede beslissing was.”

		Zelfs voor de nuchtere viroloog Schuitemaker (56) is het een dollemansrit: een vaccin maken
		tegen een onbekend virus, middenin een pandemie, terwijl inzichten en eisen bijna dagelijks
		verschuiven. Ze leidt het mondiale onderzoek naar virale vaccins van het farmaceutische bedrijf
		Janssen Vaccines in Leiden, dat onderdeel is van een van ’s werelds grootste farmaceutische
		bedrijven, het Amerikaanse Johnson&Johnson. Haar hele loopbaan is gewijd aan vaccins maken.
		Tegen de dodelijkste virussen zoals hiv en ebola, tegen het rs-virus en tegen zika. Maar nog
		nooit lag er zo veel druk op haar werk als nu.


		WIE IS…?
		Hanneke Schuitemaker (Heerhugowaard, 1964) is hoogleraar virologie aan de Universiteit van
		Amsterdam en sinds 2011 hoofd virale vaccinontwikkeling van Janssen Vaccines in Leiden,
		onderdeel van de Amerikaanse farmaceut Johnson&Johnson. Na haar studie medische biologie
		aan de Vrije Universiteit Amsterdam stort ze zich vanaf 1987 op het nieuwe en dodelijke hiv-
		virus, dat aids veroorzaakt, bij het latere bloedonderzoeksinstituut Sanquin. In 2003 verhuist ze
		met haar gezin voor een jaar naar San Diego (VS) en verdiept zich aan het Scripps Research
		Institute in de vaccinontwikkeling tegen hiv. Terug in Nederland wordt ze in 2004 hoogleraar. In
		2010 start ze bij het Leidse biotechbedrijf Crucell, het latere Janssen Vaccines. Schuitemaker is
		gescheiden en woont in Amstelveen met de jongste van haar drie zoons, een grote labrador en
		een kat.

		Op deze novemberochtend in haar keuken oogt ze ontspannen, terugblikkend op de hectische
		jacht op een coronavaccin die ze dit jaar leidde. Mission control room: haar werkkamer in
		Amstelveen, waar ze zeven dagen per week zit van negen tot negen, met een Billy boekenkast,
		een groene varen en een uitbundig behang met envelopjes-dessin dat – tot haar ergernis –
		haar achtergrond is in de aaneenrijging van Zoomvergaderingen. „In Leiden zijn alleen de
		mensen die er echt moeten zijn, vooral in het lab. Johnson&Johnson houdt voor de onderlinge
		afstand twee meter aan, het is een sterk risicomijdend bedrijf. In sommige labs past maar één
		persoon. Dan zie je de hele dag niemand – nog minder leuk dan Zoom.” Ze zwaait even. Haar
		jongste zoon, de laatste van de drie die nog thuis woont, vertrekt met een rugzak op naar zijn
		opleiding.

		Doelgerichtheid, dat is wat haar tien jaar geleden naar het jonge Leidse biotechbedrijf Crucell
		trok. Ze werkte sinds 2004 als hoogleraar virologie in het AMC, waar ze onderzoek deed naar
		vaccins tegen hiv. „Ik was toe aan concreet onderzoek dat leidt tot een product, een vaccin.
		Academisch werk is alleen het eerste kleine stapje.” Veel collega’s op de universiteit reageerden
		negatief op haar overstap naar het bedrijfsleven, zegt ze lachend. „Ik ging naar the dark side.”
		Zelf had ze na drie weken ook alweer spijt. „Ik kwam erachter dat ook een biotechbedrijf nooit
		zelf een vaccin in de markt kan zetten. Daarvoor is een bedrijf nodig met het geld en de
		middelen.”

		Tot haar grote vreugde wordt Crucell al snel overgenomen door farmareus Johnson&Johnson.
		Haar woonplaats onder de rook van Schiphol blijkt een uitkomst. Voor Janssen Vaccines, zoals
		Crucell nu heet, vliegt ze jarenlang heen en weer naar de VS. Maar dan breekt 2020 aan. Sinds
		begin dit jaar werkt Janssen Vaccines vrijwel uitsluitend aan een coronavaccin.

		Wanneer is jullie vaccin klaar?
		„Dat hangt er helemaal van af hoe de proeven verlopen. Daaruit moet eerst nog maar blijken of
		het werkt. De grote fase 3-test, met de lagere dosis, is uiteindelijk eind september gestart. We
		rekruteren ruim 40.000 mensen in verschillende landen. Die studie moet uitwijzen of het vaccin
		veilig is, en of het beschermt tegen Covid-19. Die onderzoeken zijn geblindeerd: vrijwel
		niemand weet wie het kandidaatvaccin krijgt en wie een nepvaccin. Op het moment dat rond 150
		proefpersonen Covid-19 hebben opgelopen, en daar ook genoeg ouderen en ernstige Covid-
		gevallen bij zitten, kijkt een onafhankelijke commissie in welke van die twee groepen de zieken
		zijn gevallen. Als dat vooral in de placebogroep is dan weet je dat het werkt. Dat zullen we naar
		verwachting eind januari 2021 weten. Intussen maken we de papieren alvast zo ver mogelijk
		klaar voor de beoordeling door de autoriteiten. We hebben al elfduizend pagina’s.”

		Op 11 december is Schuitemaker, nu in een Zoomgesprek, duidelijk vermoeider. In de
		tussenliggende weken kwamen de farmaceuten Pfizer, Moderna en AstraZeneca de een na de
		ander naar buiten met de resultaten van hun coronavaccins. Dat van Pfizer is al goedgekeurd
		voor noodgebruik in verschillende landen, in het Verenigd Koninkrijk zijn de eerste prikken
		gezet.

		Wat ging er door u heen toen u de resultaten van Pfizer hoorde?
		„Spéctaculair vond ik het. Niemand had dit verwacht, de vaccins van zowel Pfizer als Moderna
		bieden bijna 95 procent bescherming. We dachten allemaal dat 70 procent al heel wat zou zijn.
		En het biedt hoop. Dit verhoogt de kans dat dat van ons ook werkt.”

		En dat van AstraZeneca? U zou een flesje champagne ploppen als dat van hen werkte, omdat
		hun type vaccin vergelijkbaar is met dat van jullie.

		„De champagne is dicht gebleven. Zij hadden 90 procent en 62 procent, dat was te warrig om
		iets uit te concluderen. Maar het goede nieuws is dat ook hun vaccin werkt. Ze zagen een wat
		lager percentage in Brazilië, maar Pfizer had dat ook in die regio. In armere gebieden kan de
		immuunrespons minder goed zijn omdat de mensen minder gezond zijn.”

		Ziet u het als een concurrerende race of meer als een gezamenlijke strijd?
		„Het heeft iets van allebei. Elke producent weet dat hij nooit voldoende vaccins kan maken om
		bijna acht miljard wereldbewoners meteen te voorzien, dus in die zin is het niet concurrerend.
		Maar het heeft wel consequenties als je niet de eerste bent. Hoe zorg je dat mensen nog in jouw
		studie willen? Het voordeel is dat je veel kunt leren van de ervaringen van anderen. Er is meer
		openheid dan gewoonlijk tussen vaccinmakers. De Amerikaanse overheid heeft een denktank
		opgericht waarin we met mensen van alle vaccinfabrikanten, academici en mensen met
		coördinerende functies belangrijke onderwerpen bespreken. Je voelt je sterk verbonden, zeker
		in deze situatie.”

		Is het niet demotiverend, het hele jaar zo buffelen en dan al drie concurrenten over de finish?
		„Nee, ik voel me niet verslagen. We wisten dat we niet de eerste zouden zijn. Nu weten we: de
		lat ligt hoog. Mensen kijken vooral naar dat beschermingspercentage, maar een vaccin met een
		iets lager percentage kan nog steeds supergoed zijn vanwege andere aspecten. Ons vaccin is
		het enige in een studie met één dosis in plaats van twee, en het hoeft niet opgeslagen te
		worden bij -80 graden Celsius zoals dat van Pfizer, het is houdbaar in de koelkast. We weten
		dat mensen niet trouw hun tweede prik halen, zeker niet in ontwikkelingslanden. Bovendien, als
		je niet voldoende hebt van een vaccin dat 90 procent werkt, en ook een vaccin hebt dat
		bijvoorbeeld 70 procent beschermt, heeft het toch veel zin om ook daarmee te vaccineren. Om
		echt een klap op die pandemie te geven heb je zoveel mogelijk vaccinaties nodig, tegelijkertijd.
		Alleen zo bereiken we die groepsimmuniteit waar we naar streven.”

		Pandemieën, vaccins; hoogleraar Schuitemaker geeft er al jaren colleges over. Maar de praktijk
		heeft haar toch verrast. „Wat ik beklemmend vind: je kunt niet vluchten voor een pandemie. Je
		kunt nergens heen om er even van verlost te zijn.” Ze is dolblij dat ze, doelgericht, kan
		bijdragen aan een mogelijke oplossing. „Dat helpt me wel om het harde werken vol te houden.”

		Het kandidaatvaccin van Janssen bestaat uit een onschuldig verkoudheidsvirus met een stukje
		genetische code van het coronavirus: die van het karakteristieke uitsteeksel waarmee dat virus
		onze cellen binnendringt. Na vaccinatie maken cellen rond de prikplek dat corona-onderdeel.
		Het afweersysteem ontdekt dat lichaamsvreemde eiwit, maakt antistoffen ertegen en bouwt een
		geheugen ervoor op. Wanneer dan het échte coronavirus het lijf binnenkomt, staat de afweer
		klaar om het op te ruimen. Janssen testte dit systeem al bij 150.000 mensen met andere
		experimentele vaccins, tegen bijvoorbeeld ebola en hiv. Alleen het stukje coronavirus is nieuw.
		„Daardoor weten we hoe mensen het verdragen, en welke effecten het heeft op de
		immuunrespons.” Nederland heeft via de EU een deal met Janssen gesloten om enkele
		miljoenen doses af te nemen als het vaccin werkt, net als met nog vijf andere vaccinmakers,
		waaronder de drie koplopers.

		Het razendsnelle ontwikkeltraject zorgde voor een zenuwslopende reeks keuzemomenten. Voor
		de studies bij mensen überhaupt van start konden, testte Schuitemakers team in maart acht
		verschillende varianten van het vaccin bij muizen, elk met een net iets ander stukje corona-
		code erin. „Maar toen realiseerden we ons, op basis van die eerste resultaten, dat een negende
		variant nóg beter antistoffen zou moeten opwekken. Alleen: die hadden we nog niet getest in
		muizen. We wilden drie varianten kiezen om alvast in productie te nemen, één ‘lead’, de eerste
		keuze, en twee om op terug te vallen. Daarmee win je ontzettend veel tijd, maar we hadden dus
		nog niet alle gegevens. Deze negende leek op papier de beste, dus we kozen die als lead. Dat
		was verschrikkelijk spannend. Wat als het de verkeerde keuze was? Dan zouden we weer weken
		achterliggen. Op een vrijdagmiddag kreeg ik een telefoontje van mijn medewerker met de
		uitslag van een muizenstudie. ‘Hij doet het beter dan de rest!’, zei ze. Toen kreeg ik echt
		tranen in mijn ogen.”

		Stond iedereen achter die keuze?
		„Nee, mijn collega in de VS was helemaal verliefd op een van de back-ups. Om hem te
		overtuigen hadden we voor de beslissende Zoommeeting op maandag een enorme stapel
		powerpointslides gemaakt. Maar op zondagmiddag belde hij zelf al, met de resultaten van de
		proef bij apen. Niet zijn favoriet, maar de onze was de beste. Kristalhelder. Dat was een heel l
		ekker moment. Niet om gelijk te krijgen, maar omdat onze gedachtegang dus klopte.”

		Maar bij apen wekte jullie vaccinkandidaat geen complete afweerreactie op.
		„En dat leverde weer een ontzettend spannend moment op. We hebben de variant gekozen die
		bij apen de meeste antistoffen tegen het coronavirus opwekte, en die het beste beschermde
		tegen de infectie in zowel de neus als de longen, al na één prik. Maar de Amerikaanse
		geneesmiddelenautoriteit FDA had inmiddels een extra eis gesteld. Een bepaalde groep
		immuuncellen moest ook gestimuleerd worden, een bepaald type T-cellen. Die zijn nodig om te
		voorkomen dat iemand na een vaccinatie juist ernstiger ziek wordt na een infectie. Alleen dan
		mocht je door naar een fase 3-studie bij mensen.”

		„Dus toen wij met onze lead matige T-cel-reacties in gevaccineerde apen zagen, knepen we
		hem wel even. Wat als we dat ook zien bij mensen? Maar gelukkig wekt ons vaccin best goede
		T-cel-responsen op bij mensen, al na één dosis.”

		Na al die enerverende momenten ging op 23 september eindelijk de grote uitgestelde fase 3-
		studie van start. Maar slechts twee weken later werd één van de deelnemers aan de studie
		ernstig ziek. De studie werd stilgezet, naar goed gebruik bij geneesmiddelenonderzoek, om uit
		te zoeken of dit te maken kon hebben met het kandidaatvaccin.

		Wat was er aan de hand met die deelnemer? Amerikaanse media meldden dat het een
		twintiger was met een hersenbloeding door een groot bloedstolsel. Dat klinkt alarmerend?
		„Daar spreken wij niet over, omdat die deelnemer dat niet wil. Maar er zijn altijd mensen die
		toch een krant bellen. Er kunnen toevallig nare dingen gebeuren in een mensenleven. Als zoiets
		in een studie gebeurt, kijkt een onafhankelijke veiligheidscommissie of de persoon het vaccin
		heeft gekregen of een nepprik, en of de gebeurtenis verband houdt met het vaccin. Het bleek
		niet aannemelijk dat het door het vaccin kwam. Maar we zijn wel alert, we doen sindsdien ook
		aanvullend onderzoek naar bepaalde bloedwaarden bij deelnemers.”

		Ligt het dan wereldwijd stil?
		„We hebben zelf besloten om alles stil te leggen. Veiligheid is onze eerste prioriteit. Maar dan
		kom je erachter wat dat betekent, nu vanwege de pandemie alles tegelijkertijd loopt. Anders
		dan normaal wordt de fase 3-studie gestart terwijl de fase 1- en fase 2-proeven nog lopen, die
		veiligheid en dosering testen bij kleinere groepen mensen. Dan ligt met één gebeurtenis ook
		álles stil. Niet alleen de fase 3-studie in de VS, Zuid-Afrika, Brazilië, Peru en andere Zuid-
		Amerikaanse landen. Ook de fase 1-studie in België en de VS, en de fase 2-studie in
		Nederland, Duitsland en Spanje. Dat had ik me niet gerealiseerd van tevoren, hoe zo’n trein tot
		stilstand komt, en hoe lang het duurt voor je hem weer aan de gang hebt. De vertraging is
		aanzienlijk, we zijn vier weken achter op het oorspronkelijke schema. Maar het is wat het is.”

		Het is nogal een hordenloop, deze vaccinrace. Welke obstakels verwacht u nog?
		„Met het vaccin niets, als blijkt dat het werkt. Maar het uitbreiden van de productiecapaciteit, het
		vinden van voldoende plekken waar we het vaccin in glazen flesjes kunnen stoppen, zorgen dat
		het terecht komt waar het nodig is, mensen ter plekke opleiden, dat zal wereldwijd nog een hele
		oefening worden. Ik heb diep respect voor de collega’s die dat stuk regelen. Bij ons is de druk
		nu torenhoog omdat we de papieren voor de FDA voorbereiden, maar ook zij moeten leveren.
		Het is een enorme operatie.

		„Het vaccin wordt gemaakt in Nederland, en straks door producenten in Italië, India, de VS en
		Zuid-Afrika. Ze zijn nu aan het proefdraaien en zullen begin 2021 starten.”

		Kerst vieren zit er niet in voor Schuitemaker. „Ik wilde in de kerstvakantie dat lelijke behang in
		mijn werkkamer eindelijk eens overschilderen. Maar wij hebben helemaal geen vakantie, alleen
		wie enigszins kan mag 24 december vrij nemen, en 31 december. Maar het is oké, dit is zo
		uitzonderlijk. Ik ben al blij als ik in die periode even de rust heb om alle achterstanden bij te
		werken.”

		De drieling van vaccinmaker Sarah Gilbert kreeg al de AstraZeneca-kandidaat, een dochter van
		Poetin het Russische vaccin. Heeft u of uw zoon jullie vaccin al genomen?

		„Nee, wij mogen niet meedoen aan onze eigen fase 1- of 2-studies. Wel aan een fase 3-studie,
		maar alleen als die in het land loopt waar je woont. Helaas loopt hier in Nederland alleen een
		fase 2-studie. We hebben er wel over gegrapt dan ik maar wat mee moest nemen uit het lab,
		maar dat is onzin. Ik heb helemaal geen toegang tot dat klinische materiaal, en je mag ook
		niet je familieleden vaccineren. Bovendien: ik weet nog niet of het werkt. Maar toen Nederland in
		juni de eerste deal sloot, met AstraZeneca, dachten wij wel, potverdrie, straks mogen we niet
		eens ons eigen vaccin krijgen. Dat zou ik toch jammer vinden.”

		Het volledig artikel: NRC Handelsblad - Niki Korteweg 23 december 2020

		Deze coronavaccins komen nog naar Nederland: 'Resultaten zijn
		spectaculair'
		Het Parool - Stephen Friedrichs 16 november 2020

1		Moderna (3,1 miljoen doses voor Nederland)
		Eerst was er het goede nieuws over het vaccin van de combinatie BioNTech/Pfizer, nu lijkt het
		Amerikaanse Moderna als tweede de eindstreep te halen. Dat mag een verrassing heten, zeker
		met zulke cijfers: het vaccin lijkt een effectiviteit van liefs 95 procent te hebben.

		“De resultaten zijn écht spectaculair,” zegt Marjolein Kikkert, moleculair viroloog aan de
		Universiteit Leiden. “Zeker als je bedenkt dat Moderna, net zoals Pfizer, gebruik heeft gemaakt
		van de mRNA-techniek (door middel van mRNA krijgt het lichaam met het vaccin bouwstenen
		om afweer tegen het virus te creëren). Niet eerder is dat op zo’n grote schaal voor
		infectieziekten toegepast.”

		De Europese medicijnwaakhond EMA is maandag begonnen met een rolling review van het
		Modernavaccin, laat een woordvoerder weten. “Daarbij wordt gekeken naar alle data die nu al
		bekend zijn. Zo kan de marktaanvraag worden versneld. Dat gebeurde dit najaar ook met
		ontstekingsremmer Remdesivir, waarbij de aanvraag binnen vier weken was afgerond.”

		Dat zou in theorie ook met het vaccin van Moderna kunnen, waarna het – met een beetje geluk
		– nog voor de jaarwisseling in Europa de markt op kan. Het grote voordeel van het vaccin van
		Moderna ten opzichte van Pfizer is de logistiek: waar het Pfizervaccin bewaard moet worden op
		temperaturen tot minus 80 graden, gedijt dat van Moderna tot dertig dagen op een
		koelkasttemperatuur van iets boven het vriespunt.

2		AstraZeneca (11,7 miljoen doses voor Nederland)
		Het Brits-Zweedse AstraZeneca gold lange tijd als belangrijkste kandidaat om als eerste met
		een vaccin op de markt te komen. Nu moet de farmaceut, die samenwerkt met de universiteit
		van Oxford, tandenknarsend toezien hoe Pfizer en Moderna eerder hun marktaanvraag
		kunnen doen.

		“Dat is toch wel een verrassende ontwikkeling,” constateert Kikkert. Tegelijkertijd wil ze niet te
		veel waarde hechten aan de volgorde waarin vaccins op de markt komen. “Het kan zijn dat
		AstraZeneca meer onderzoeksresultaten wil, voordat ze naar buiten treden. Ook liepen de
		vaccinproeven vertraging op nadat een proefpersoon ernstig ziek was geworden. Na onderzoek
		bleek dat er geen verband kon worden aangetoond. Kikkert: “Ook over dit vaccin ben ik
		hoopvol gestemd. AstraZeneca en Oxford zijn partijen die hun sporen ruimschoots hebben
		verdiend. Daarnaast waren de tussentijdse resultaten eerder dit jaar bemoedigend.”

		Of AstraZeneca net zo hoog gaat scoren als Pfizer en Moderna, is volgens Kikkert nog maar
		de vraag. “Simpelweg omdat het vaccin op een heel andere, meer traditionele manier, wordt
		gemaakt. Dat maakt het allemaal zo interessant: hoe groot zijn de verschillen die we gaan
		zien tussen de verschillende vaccins?”

		Meerdere ingewijden vertellen dat AstraZeneca binnen enkele weken met groot vaccinnieuws
		komt. Via de officiële kanalen laat de farmaceut weten te hopen vóór het einde van het jaar
		de onderzoeksresultaten te kunnen publiceren. Net als dat van Moderna is ook dit vaccin
		inmiddels in rolling review bij het EMA.

3		Janssen (Johnson & Johnson (7,8 miljoen doses voor Nederland)
		De Leidense farmaceut Janssen, onderdeel van het Amerikaanse Johnson & Johnson, geldt als
		een relatief kleine speler op de farmaceutische markt. Het door Janssen ontwikkelde vaccin
		leek lange tijd echter alle wind in de zeilen te hebben en onderscheidt zich van de andere
		farmaceuten doordat slechts één injectie nodig is.

		Begin oktober moest de farmaceut de vaccinproeven echter stilleggen nadat een proefpersoon
		een beroerte had gekregen. Ingewijden meldden eind oktober aan The Washington Post dat
		een onderzoekscommissie heeft geconcludeerd dat de beroerte niet het gevolg was van het
		vaccin.

		Door het incident heeft Janssen naar schatting een maand vertraging opgelopen. De Centrale
		Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO) liet vorige week pas weten dat de proeven
		hervat konden worden. Janssen hoopte, net als AstraZeneca, eind dit jaar of begin volgend jaar
		de onderzoeksresultaten te kunnen publiceren. Gezien de recente ontwikkelingen is de kans
		groot dat die er sowieso dit jaar niet meer komen.

4		Sanofi & GSK (11,7 miljoen doses voor Nederland)
		Het Franse Sanofi en Britse GlaxoSmithKline (GSK) lijkt een heus vaccindreamteam. De twee
		farmaceuten hebben ruimschootse ervaring in de ontwikkeling van vaccins en hebben voor de
		coronacrisis de krachten gebundeld.

		Dat gezegd hebbende, is de verwachting dat een coronavaccin uit die hoek nog wel even op zich
		laat wachten. Niet dat er sprake is van tegenvallers. Integendeel: waar de farmaceuten eerder
		nog aankondigden te mikken op een goedkeuring in de tweede helft van 2021, hebben ze de
		prognose inmiddels bijgesteld naar de eerste helft van het jaar.

		De reden: de twee farmaceuten zijn pas in september gestart met de klinische proeven, waarbij
		het vaccin op mensen wordt getest. Volgens deskundigen lijkt het vaccin van Sanofi en GSK nog
		het meest op een ouderwets griepvaccin. Dat heeft als grote voordeel dat het middel gewoon in
		een koelkast kan worden bewaard. Als het vaccin er eenmaal is, kan het hard gaan, beloven
		Sanofi en GSK. De twee farmaceuten hebben samen de capaciteit om liefst één miljard vaccins
		te produceren.

5		CureVac (8,8 miljoen doses voor Nederland)
		De Duitse farmaceut CureVac was de eerste die tijdens de coronacrisis alle ogen op zich gericht
		zag. Ongewild, wel te verstaan. De Amerikaanse president [...] zag in maart wel iets
		in de eerste voorzichtige vaccin-pogingen van CureVac en deed een verwoede poging om het
		bedrijf naar de Verenigde Staten te halen. CureVac ging niet in op de avances [...] en kreeg als
		dank van de Duitse bondskanselier Angela Merkel een subsidie van liefst 250 miljoen euro
		uitgekeerd.

		Sindsdien is het relatief stil rond de Duitsers. En in dit geval is geen nieuws, goed nieuws:
		CureVac vordert gestaag in de vaccinonderzoeken en hoopt in maart 2021 met
		onderzoeksresultaten te komen. Omdat de Duitsers gebruikmaken van dezelfde mRNA-
		techniek als Pfizer en Moderna, zijn de verwachtingen inmiddels behoorlijk hooggespannen.

		Het volledige artikel: Het Parool - Stephen Friedrichs 16 november 2020

		Vaccins beschikbaar voor Nederland
		NOS Journaal 9 november 2020

		Nederland heeft ingetekend op:

1		BNT162b2 vaccin Pfizer / BioNTech: 11.7 miljoen vaccins - eind 2020 [2 injecties per persoon]
2		Oxford vaccin AstraZeneca: 15.6 miljoen vaccins - eind 2020
3		Janssen vaccin Johnson & Johnson: 15.6 miljoen vaccins - begin 2021
4		Moderna vaccin Moderna: 6.2 miljoen vaccins - begin 2021
		Trouw 16.11.2020: 'Nederland kan rekenen op ruim 3 miljoen Moderna-vaccins'.

		NOS Journaal 9 november 2020

		Hervatting klinische proeven
		Algemeen Dagblad 24 oktober 2020

		Het Amerikaanse farmaceutische bedrijf Johnson & Johnson bereidt zich voor om de
		klinische proeven met een mogelijk coronavaccin te hervatten. Dat meldt het bedrijf vrijdag. De
		testen werden vorige week tijdelijk stilgelegd omdat één van de deelnemers ziek is geworden.

		Het vaccin van Johnson & Johnson zit momenteel in de zogenaamde derde fase van de
		klinische proeven. Daaraan nemen 60.000 mensen nemen deel. Zij kregen hangende het
		onderzoek geen nieuwe doses meer toegediend.

		,,Na een grondige evaluatie van een ernstige medische gebeurtenis bij een deelnemer
		werd geen duidelijke oorzaak vastgesteld'', meldt de farmagigant. ,,Het bedrijf heeft geen enkel
		bewijs gevonden dat het kandidaat-vaccin de oorzaak van de gebeurtenis was.''

		Het volledige artikel: Algemeen Dagblad 24 oktober 2020

		Een coronavaccin uit insectencellen
		Nemo Kennislink - Nicole van 't Wout 21 oktober 2020

		Wageningse wetenschappers werken sinds april aan een coronavaccin, gemaakt
		met insectencellen. Hoe staat de ontwikkeling er nu, bijna zes maanden later,
		voor? NEMO Kennislink nam een kijkje in het laboratorium.

		De cellen zijn afkomstig van nachtvlinders en worden hier in het lab al jarenlang gebruikt. Sinds
		april spelen ze ook een belangrijke rol in de strijd tegen het coronavirus. Na maanden werk,
		hebben de Wageningse onderzoekers hun eerste product in handen. Dit is een van de
		bijna tweehonderd vaccinkandidaten die wetenschappers wereldwijd maken. Terwijl het ene
		vaccin nog in de kinderschoenen staat, worden andere al getest op mensen. Het vaccin van
		Wageningse bodem zal de komende weken getest worden in muizen. Uit die muizenstudie
		moet blijken of het vaccin het immuunsysteem traint. Wellicht is dit het vaccin dat ons straks
		gaat beschermen tegen het coronavirus – heel bijzonder om dat productieproces van dichtbij te
		kunnen bekijken.

		Hoe maak je nu een vaccin in insectencellen? De onderzoekers gebruiken de cellen van
		nachtvlinders als fabriekjes om kleine spijker-vormige eiwitten na te maken die op de
		buitenkant van het coronavirus zitten. Deze spijkereiwitten vormen de basis van het vaccin. Die
		plakken de wetenschappers vervolgens op ronde piepkleine deeltjes, waardoor het geheel lijkt
		op een virus, maar niet schadelijk is. Het idee hierachter is dat ons immuunsysteem deze
		eiwitten op de kleine deeltjes herkent als indringer en er vervolgens antistoffen tegen
		aanmaakt. Daarover slaat het een soort notitie in zijn geheugen op. Als in de toekomst dan ooit
		het echte coronavirus het lichaam binnendringt, dan grijpt het immuunsysteem in. Het herkent
		het coronavirus via de gemaakte notitie en opent de aanval.

		Voor de kweek van vaccins in de insectencellen, gebruiken de onderzoekers ironisch genoeg een
		virus. Maar dan wel een voor mensen onschadelijk insectenvirus: het zogeheten baculovirus.
		Dat baculovirus is de boodschapper die cellen aanspoort om spijkereiwitten te maken. Dat is
		mogelijk doordat promovendus Linda van Oosten het gen voor het spijkereiwit in het
		baculovirus plaatste. Zo dragen de genetisch aangepaste virussen de blauwdruk van het
		vaccin bij zich. Vervolgens infecteren de virologen de insectencellen in de flesjes die Pijlman mij l
		liet zien. Het insectenvirus injecteert dan de genetische code van de spijkereiwitten in de
		insectencel, waarna de cellen dat DNA aflezen en het spijkereiwit van het coronavirus maken.
		“Zulke complexe spijkereiwitten kunnen onze insectencellen in grote hoeveelheden produceren”,
		aldus Pijlman.

		Het Wageningse team van zes personen staat er niet alleen voor. Vanaf dag één werken ze
		samen met Deense onderzoekers en verschillende bedrijven in Europa. De Wageningse Pijlman
		werd in april benaderd door de Deense wetenschappers, de initiatiefnemers van het project. “Ze
		vroegen of ik mee wilde werken aan een coronavaccin”, vertelt Pijlman enthousiast. “Gezien de
		heftige wereldwijde uitbraak van het virus hoefde ik daar niet lang over na te denken, ik zei
		direct ja”. In Denemarken werken de onderzoekers aan een soortgelijk vaccin, maar dan met
		cellen van fruitvliegjes. Bovendien maken zij net een ander deel van het virus na.

		Het volledige artikel: Nemo Kennislink - Nicole van 't Wout 21 oktober 2020

		Alles over de coronavaccins 'Het duurt zeker tot de helft van 2021'
		Gezondheidsnet - Heleen Croonen 14/15 oktober 2020

		De nieuwe maatregelen van het kabinet maken de roep om een coronavaccin nog
		sterker. Wanneer zijn de eerste vaccins klaar? Niet alle vaccins werken goed bij
		ouderen, maar sommigen juist wel.

		Alle vaccins uit de kopgroep zijn gericht op de stekels (spikes) van het coronavirus. Het zijn
		injecties voor in de spier. In deze grafiek staat hoeveel vaccins er in productie zijn en wanneer
		we ze kunnen verwachten. Maar deze schattingen zijn positief, want deskundigen verwachten dat
		het zeker tot de helft van 2021 zal duren voor wij in Nederland een coronavaccin kunnen halen.
		Er kan nog van alles misgaan bij het onderzoek, de goedkeuring, de productie en de
		verspreiding.



I		Type: verkoudheidsvirus met een gen
		Het ‘recombinante vector vaccin’ gebruikt een verzwakt virus. Meestal is dat een
		verkoudheidsvirus, van dieren of van mensen. Virussen zijn gemaakt om te besmetten, dus ook
		dit virus zal binnendringen in onze cellen. In het virus zit een stukje erfelijk materiaal dat
		codeert voor de coronastekels. Gevolg: onze eigen cellen gaan de eiwitten van die stekels
		maken en daar treedt ons afweersysteem tegen op. Hiermee krijgen we afweer tegen het hele
		coronavirus.
		CanSino - China
		Universiteit van Oxford / Astra Zeneca - Groot Brittannië / Zweden [info.: Gezondheidsnet ]
		Janssen Pharmaceutical Companies - Nederland / Verenigde Staten [info.: Gezondheidsnet ]
		Gamaleya research Institute - Rusland [info.: Gezondheidsnet ]

II		Type: Stukjes van het coronavirus
		De zogenaamde ‘subunit eiwitvaccins’ bevatten bepaalde stukjes van het coronavirus, samen
		met een middel dat het vaccin extra goed laat werken, oftewel een ‘adjuvans’. Die stukjes van
		het coronavirus worden gemaakt door gistcellen, bacteriën of zelfs planten en insectencellen (zie
		Novavax). Voordeel: het mechanisme wordt al langer gebruikt. Het hepatitis B vaccin heeft dit
		mechanisme en is al sinds 1981 op de markt.
		Novavax - Verenigde Staten, Zweden [info.: Gezondheidsnet ]

III		Type: Stukjes RNA of DNA inspuiten
		Het werkingsmechanisme is bedrieglijk simpel: je spuit wat RNA of DNA in voor de stekel van het
		coronavirus en het menselijk lichaam gaat de stekels zelf aanmaken. Het immuunsysteem
		komt er vervolgens tegen in opstand. Nadeel: de vaccins moeten koel (-20 graden voor
		Moderna) tot zeer koel (-70 graden voor BioNtech) worden bewaard. Dat is lastig bij de
		distributie. Nog een nadeel: er zijn nog geen vaccins met de nieuwe RNA- of DNA -techniek op
		de markt, we weten dus nog weinig over de veiligheid of werkzaamheid.
		Moderna - Verenigde Staten [info.: Gezondheidsnet ]
		BioNtech / Fosun Pharma / Pfizer - Verenigde Staten / China / Duitsland [info.: Gezondheidsnet ]

IV		Type: Inactief gemaakt virus
		Dit is de klassieke vaccinatiemethode. Het coronavirus wordt geïnactiveerd en in kleine
		hoeveelheid toegediend. Het immuunsysteem komt in opstand en bouwt afweer op tegen een
		nieuwe virusaanval. Nadeel is dat de productie gevaarlijk is, het lab moet aan hoge eisen
		voldoen, zodat het geen brandhaard wordt voor het coronavirus.
		Sinovac - China [info.: Gezondheidsnet ]
		Sinopharm - China [info.: Gezondheidsnet ]

		En Inovio en Sanofi/GSK dan?
		De Europese Commissie heeft ook het Franse vaccin van Sanofi/GSK ingekocht, maar dit wordt
		nog niet getest bij grote groepen mensen. Het zit dus niet in de kopgroep. Ook het Inovio-
		vaccin zit niet in de kopgroep, omdat de grote onderzoeken niet zijn gestart, Het vaccin was
		supersnel gemaakt (binnen 3 uur na ontvangst van de genetische code van het virus), maar
		onderzoek bij mensen moet de werkzaamheid en veiligheid nog bewijzen, dus is het in dit
		overzicht niet meegenomen.

		De Wereldgezondheidsorganisatie WHO houdt de stand van het onderzoek naar de mogelijke
		coronavaccins bij. In dit fase-drie-onderzoek wordt het vaccin gegeven aan grote groepen
		mensen. Als het daarin veilig en werkzaam blijkt, volgens de Europese registratie-autoriteit EMA,
		mag het op de markt komen. De vereniging van microbiologen KNVM heeft ook een zeer
		informatief overzicht van de meest kansrijke vaccins.

		Het volledige artikel: Gezondheidsnet - Heleen Croonen 14/15 oktober 2020

		Johnson & Johnson pauzeert vaccinonderzoek
		NRC Handelsblad - Jurriaan van Eerten 13 oktober 2020

		Farmabedrijf Johnson & Johnson legt tijdelijk alle klinische studies met hun coronavaccin stil,
		omdat een deelnemer door een nog onbekende oorzaak ziek is geworden. Dat maakte het
		bedrijf in de nacht van maandag op dinsdag via de eigen website bekend.

		Het gaat hierbij onder andere om het onderzoek dat wordt uitgevoerd door het Leidse Janssen
		Pharmaceutica, dat onderdeel is van het Amerikaanse moederbedrijf. Zij hebben een fase-3-
		studie lopen, waarbij tot 60.000 deelnemers op drie verschillende continenten betrokken zijn.

		Johnson & Johnson heeft geen verdere toelichting over de pauzering gegeven, naar eigen
		zeggen omwille van privacy van de betrokken deelnemer. Zij willen het geval eerst nog zelf
		verder onderzoeken. Daarna zullen ze meer informatie geven.

		Vorige week werd bekend dat de Europese Commissie 200 miljoen doses van het nog te
		ontwikkelen vaccin heeft aangeschaft, met een optie op nog eens diezelfde hoeveelheid.
		Volgens de planning zou het vaccin in het tweede kwartaal van 2021 klaar moeten zijn.

		Het volledige artikel: NRC Handelsblad - Jurriaan van Eerten 13 oktober 2020

		Alleen maar goed nieuws over Leids coronavaccin: 'Eén dosis is
		genoeg'
		Welingelichte Kringen - Désirée du Roy 24 september 2020.
		Bron Algemeen Dagblad.

		Het gaat de goede kant op met het coronavaccin dat door het Leidse Janssen Vaccines is
		ontwikkeld. Kon niet beter zelfs. ,,Tot nu toe krijgen we alleen maar goed nieuws”, zegt viroloog
		Hanneke Schuitemaker in het AD.

		Onder leiding van Schuitemaker ontwikkelde Janssen Vaccines, onderdeel van ‘s werelds
		grootste farmaceut Johnson & Johnson, een vaccin dat succesvol door de eerste onderzoeksfase
		kwam en nu getest wordt op 60.000 mensen. ,,We zien dat de proefpersonen het vaccin goed
		verdragen”, vertelt Schuitemaker. 98 procent bouwde genoeg antistoffen op om het virus te
		kunnen neutraliseren. ,,Dat lijkt ook te gelden voor de eerste groep ouderen in de studie, hun
		immuunrespons lijkt vergelijkbaar met die van jongeren.”

		En de resultaten zijn op meer vlakken hoopgevend. ,,Wat verder heel goed nieuws is, is dat één
		dosis van het vaccin genoeg immuunrespons blijkt te geven. Dat hadden we bij de proeven op
		apen al gezien, maar dat zien we nu dus ook bij mensen.”

		Sommige mensen zijn bang dat de veiligheidsprocedures worden ingekort omdat er zoveel
		haast is bij de ontwikkeling van een vaccin. Dat ontkent Schuitemaker ten stelligste. ,,Ik kan
		met volle overtuiging zeggen dat er bij het ontwikkelen van de vaccins geen enkele bocht wordt
		afgesneden, als het gaat om veiligheid. Er hoeft in het eerste stadium van de dierproeven maar
		één muis glazig uit zijn ogen te kijken, of alle signalen gaan bij ons op rood.”

		,,Wat ik kan zeggen, is dat we nergens op bezuinigen, integendeel. We investeren juist veel
		meer, al onze mensen zijn aan het werk om dit vaccin te ontwikkelen. De risico’s zijn financieel,
		doordat we honderden miljoenen doses vaccin produceren die misschien niet blijken te werken.
		Maar risico’s nemen met veiligheid, dat zullen we nooit doen.”

		Het volledige artikel: Welingelichte Kringen - Désirée du Roy 24 september 2020.
		Bron Algemeen Dagblad.

		Leids coronavaccin lijkt te werken: 'Tot nu toe alleen maar goed
		nieuws'
		Het Parool - Chris van Mersbergen 23 september 2020

		Het coronavaccin dat door Janssen Vaccines in Leiden is ontwikkeld, wordt sinds deze week
		getest op 60.000 mensen in de VS, Zuid-Amerika en Zuid-Afrika. Komt het ei van Columbus
		straks dan echt uit Nederland? We vragen het viroloog Hanneke Schuitemaker, die de
		ontwikkeling van het vaccin leidt. “Tot nu toe krijgen we alleen maar goed nieuws.”

		Johnson & Johnson, de grootste farmaceut ter wereld en het moederbedrijf van Janssen, hoopt
		dat het coronavaccin begin 2021 op de markt kan komen. Het bedrijf liet vanochtend weten dat
		het vaccin goede tussentijdse resultaten heeft geboekt in onderzoeksfase 1/2a. Dat is het
		eerste onderzoek onder een veel kleinere groep mensen, waarbij wordt bekeken of het vaccin
		veilig is en of mensen die het toegediend hebben gekregen, antistoffen opbouwen tegen het
		coronavirus.

		De tussentijdse resultaten worden binnenkort gepubliceerd. Maar viroloog Hanneke
		Schuitemaker - onder haar leiding werd het vaccin bij Janssen Vaccines in Leiden ontwikkeld -
		kan wel een tipje van de sluier oplichten.

		Het veiligheidsprofiel en de immuniteit blijken bij de meeste proefpersonen positief,
		meldde Johnson & Johnson. Hoe positief?
		“We zien dat de proefpersonen het vaccin goed verdragen. Sommige deelnemers aan de studie
		ontwikkelden koorts, maar dan kortdurend. We weten nog niet of zij het kandidaat-vaccin
		kregen of de placebo. Maar daar bleef het bij. Verder bouwde 98 procent genoeg antistoffen op
		om het virus te kunnen neutraliseren. Dat lijkt ook te gelden voor de eerste groep ouderen in
		de studie, hun immuunrespons lijkt vergelijkbaar met die van jongeren. Voor de Amerikaanse
		medicijnautoriteit, de FDA, is dat reden geweest om ook meteen toestemming te geven om
		ouderen in de fase 3-studie mee te nemen. Wat verder heel goed nieuws is, is dat één dosis
		van het vaccin genoeg immuunrespons blijkt te geven. Dat hadden we bij de proeven op apen al
		gezien, maar dat zien we nu dus ook bij mensen.”

		Alleen maar goed nieuws dus?
		“Eigenlijk wel, tot nu toe. We krijgen steeds alle resultaten die we hadden gehoopt.”

		Jullie zijn de enige vaccinmaker die maar één dosis nodig heeft. En sommige andere vaccins
		laten bij ouderen duidelijk minder antistoffen zien dan bij jongeren. Hoe verklaart u dat bij
		jullie vaccin de resultaten tot nu toe zó goed zijn?
		“Elk vaccin biedt hetzelfde zogenaamde spike-eiwit aan aan het lichaam. Daaromheen zijn
		variaties mogelijk, het gaat er ook om hoe je het aanbiedt. Wij lijken er in geslaagd om een
		vaccin te ontwikkelen dat het lichaam een heleboel biedt dat helpt om het coronavirus te
		bestrijden.”

		Onlangs werd de fase 3-studie van het Oxfordvaccin van AstraZeneca tijdelijk stilgelegd toen
		een proefpersoon een zeldzame ruggenmergontsteking opliep. Schrok u daarvan?
		“Nee, eigenlijk niet. Natuurlijk wil je weten wat er aan de hand is, en hoe het verder gaat met de
		studie, maar verder is dit gewoon hoe het systeem werkt. Het hele protocol rond
		vaccinontwikkeling is zo ingericht dat dit soort gevallen aan het licht kan komen, en dat je
		vervolgens beoordeelt of de aandoening iets met het vaccin te maken heeft. Dat hoeft niet zo
		te zijn. Het kan ook zo zijn dat je ontdekt dat het vaccin voor mensen met een bepaalde
		onderliggende aandoening niet geschikt is. Dan kun je het besluit nemen om die mensen het
		vaccin niet te geven.”

		Vier weken geleden werd bekend dat jullie het vaccin ook op Nederlanders gingen testen, in de
		fase 2-studie. Hoe kan het dat fase 3 al begint als fase 2 pas net begonnen is?
		“Het is niet automatisch zo dat je eerst fase 1 doet, dan fase 2 en dan pas fase 3. In fase 2
		testen we of we ook een lagere dosis vaccin kunnen toedienen. Omdat we tijdwinst willen
		boeken, start fase 3 parallel.”

		Waarom kiezen jullie voor 60.000 proefpersonen? Andere farmaceuten gaan uit van 30.000.
		“In ons geval is 60.000 het maximum. Wat je wil, is dat tijdens de studie genoeg mensen het
		coronavirus oplopen om betrouwbare uitspraken te kunnen doen over de veiligheid en
		werkzaamheid van een vaccin. Daarbij ben je ook afhankelijk van de mate waarin het
		coronavirus in een gebied rondwaart. Pfizer, een andere farmaceut, heeft inmiddels al
		aangekondigd het aantal proefpersonen te verhogen van 30.000 naar 44.000.”

		Hoeveel proefpersonen moeten uiteindelijk het coronavirus oplopen?
		“We gaan uit van 150 tot 160. Dat lijkt misschien weinig, maar in de statistiek is dat echt meer
		dan voldoende. Als je kunt aantonen dat 150 mensen die een placebo (medicijn zonder
		werkzame bestanddelen, red.) hebben gekregen ziek zijn geworden en niemand die het vaccin
		kreeg ook maar ergens last van heeft, dan kun je wel vaststellen dat het vaccin werkt. Maar dat
		is wel een heel ideale situatie. Er kan ook sprake zijn van een verhouding 100-50, waarbij dus
		honderd mensen met een placebo ziek zijn en vijftig met een vaccin. Dan kun je, als het virus
		goed verdeeld over je studiegroep heeft rondgewaard, toch nog vaststellen dat mensen met het
		vaccin twee keer zo goed beschermd zijn als mensen met de placebo. Dat is ook een mooi
		resultaat.”

		Kunt u inmiddels iets zeggen over de kans dat het vaccin de eindstreep haalt?
		“Nee, sorry, dan moet ik nog steeds mijn vaste riedeltje afsteken. Negen van de tien vaccins
		falen in fase 3, dat is gewoon zo. En daarvóór kun je gewoon geen zinnig woord zeggen over de
		slagingskans. Wel denk ik dat als er één vaccin succesvol blijkt, dat voor meer vaccins zal
		gelden. Omdat iedereen met hetzelfde spike-eiwit werkt. Maar er is nog geen enkel vaccin door
		fase 3 heen.”

		Er zijn nogal wat mensen die argwaan koesteren tegen een vaccin dat zo snel wordt
		ontwikkeld. Heeft u nog een boodschap voor hen?
		“Zeker. Ik kan met volle overtuiging zeggen dat er bij het ontwikkelen van de vaccins geen
		enkele bocht wordt afgesneden, als het gaat om veiligheid. Er hoeft in het eerste stadium van
		de dierproeven maar één muis glazig uit zijn ogen te kijken, of alle signalen gaan bij ons op
		rood. We betrachten echt de allergrootste zorgvuldigheid, zoals altijd. Maar al die details die
		mensen normaal nooit horen of lezen, komen ze nu wel te weten, omdat er zóveel aandacht
		voor is. Dat legt het vergrootglas op wat we doen. Wat ik kan zeggen, is dat we nergens op
		bezuinigen, integendeel. We investeren juist veel meer, al onze mensen zijn aan het werk om
		dit vaccin te ontwikkelen. De risico’s zijn financieel, doordat we honderden miljoenen doses
		vaccin produceren die misschien niet blijken te werken. Maar risico’s nemen met veiligheid, dat
		zullen we nooit doen.”

		Het volledige artikel: Het Parool - Chris van Mersbergen 23 september 2020

		Proefpersoon ziek: onderzoek Oxfordvaccin tijdelijk gestaakt. Wat
		nu?
		De Volkskrant - Maarten Keulemans 9 september 2020

		Het onderzoek naar het ‘Oxfordvaccin’ tegen corona is gepauzeerd nadat een
		proefpersoon volgens bronnen gedeeltelijk verlamd is geraakt. Farmaceut
		AstraZeneca noemt het een ‘routineactie’, maar verontrustend nieuws is het wel
		degelijk. De stand van zaken, aan de hand van vier vragen.

		Dinsdagavond maakte AstraZeneca bekend dat het ‘standaard controleproces een pauze in de
		vaccinatie heeft veroorzaakt om het controleren van de veiligheidsgegevens mogelijk te
		maken’. Achter die wollige formulering schuilt een Britse proefdeelnemer die te kampen heeft
		met een mogelijke serieuze bijwerking.

		Die woordkeus, ‘serious adverse event’, is belangrijk: in het vaccinjargon betekent het namelijk
		dat de deelnemer ziekenhuisopname behoefde. Een ‘onverklaarde ziekte’, zegt AstraZeneca
		verderop in zijn verklaring. Wat de proefpersoon precies mankeert, is namelijk nog onduidelijk.

		Volgens een anonieme bron, opgevoerd door de New York Times, zou het gaan om ‘myelitis
		transversa’, een zeldzame ontsteking van het ruggenmerg waardoor men gedeeltelijk verlamd
		kan raken. Wel gaat men ervan uit dat de persoon in kwestie weer zal herstellen, aldus een
		andere bron dichtbij de zaak, geciteerd door medische nieuwssite STAT.

		Oei. Dus dat is einde oefening voor het vaccin
		Nee, dat gaat te snel. AstraZeneca wijst erop dat je bij het inenten van duizenden mensen mag
		verwachten dat er ook door puur toeval wel eens iemand onwel zal worden vlak na de inenting.
		Dat maakt het onzeker of de ‘bijwerking’ wel echt een bijwerking is – al is
		ruggenmergontsteking, een aandoening die vaker opduikt als bijwerking van vaccins, wel erg
		verdacht.

		Zelfs als aan het licht komt dat het incident werd veroorzaakt door het vaccin, kan er nog van
		alles gebeuren. Misschien had de proefpersoon wel een bepaalde onderliggende aandoening,
		misschien zijn er andere omstandigheden die de medische tegenslag kunnen verklaren, zoals
		de leeftijd van de proefpersoon.

		Toch is dit wel een alarmsignaal’, vindt Huub Savelkoul, hoogleraar immunologie in
		Wageningen. ‘Dit is precies de reden waarom zoveel vaccins uiteindelijk toch de eindstreep niet
		halen. In eerste instantie zie je fantastische resultaten, maar als je de grote stap maakt naar
		grote groepen mensen, komen vaak de onhebbelijkheden van vaccins naar boven.’

		In eerdere proeven, waarbij het vaccin aan ruim duizend vrijwilligers werd toegediend, heette het
		nog dat het vaccin ‘veilig en goed te verdragen’ was. Wel kreeg zo’n 60 procent lichte klachten
		zoals hoofdpijn, verhoging of pijn rond de prikplek.

		Volgens AstraZeneca is de stillegging ‘standaard’, iets dat vaak gebeurt. Klopt dat?
		Ja. In 2014 staakte Merck tijdelijk het onderzoek naar zijn ebolavaccin, nadat vier deelnemers
		gewrichtspijn kregen, om maar eens een voorbeeld te noemen. Het vaccin werd uiteindelijk in
		december alsnog goedgekeurd.

		AstraZeneca zal nu een onafhankelijk panel van wetenschappers naar de gegevens laten kijken,
		om na te gaan of het wel verantwoord is de proeven voort te zetten. Daarbij zal men ook
		afwegen of de bijwerking, als het dat is, opweegt tegen de voordelen.

		Er zijn geen echte regels of afspraken over wat voor bijwerkingen we acceptabel vinden’, zegt
		Savelkoul. Uiteindelijk is dat aan de toelatingsautoriteiten die aan het einde van de rit het
		onderzoeksdossier van het nieuwe vaccin moeten beoordelen.

		Het Oxfordse vaccin maakt deel uit van een kopgroep van negen vaccins die al op grote schaal
		worden getest op mensen in een zogeheten fase-drie-onderzoek. Het vaccin, én een nepvaccin
		ter controle, worden in die fase aan tienduizenden gewone burgers toegediend om te
		onderzoeken of het het virus in de ‘echte wereld’ ook afweert.

		Het vaccin uit Oxford had van meet af aan al een voorsprong, omdat de groep die het
		ontwikkelde toevallig al werkte aan een vaccin tegen het mersvirus, een virus dat nauw aan het
		nieuwe coronavirus verwant is. Men hoefde dat vaccin, gebaseerd op een onschuldig
		verkoudheidsvirus, bij wijze van spreken alleen maar wat aan te passen.

		Er zijn andere redenen waarom juist het Oxfordvaccin zo belangrijk is. Zo is het één van de
		vaccins waarvan Nederland, samen met Frankrijk, Italië en Duitsland, alvast 300 miljoen doses
		heeft besteld. Een andere reden is wetenschappelijk: het vaccin is ruwweg gebaseerd op
		hetzelfde principe als de voornaamste Nederlandse kandidaat, het vaccin van het Leidse
		biotechbedrijf Janssen.

		Het volledige artikel: De Volkskrant - Maarten Keulemans 9 september 2020

		'J&J gaat coronavaccin testen op 60.000 mensen'
		IEX 20 augustus 2020

		NEW BRUNSWICK (AFN) - Farmaceut Johnson & Johnson (J&J) gaat zijn coronavaccin eind
		september testen op maximaal 60.000 mensen, schrijft de Amerikaanse krant Wall Street
		Journal. Het vaccin, dat bij dochterbedrijf Janssen Vaccines in Leiden wordt ontwikkeld, wordt
		daarmee op veel meer mensen getest dan concurrerende vaccins van onder meer Moderna,
		Pfizer en AstraZeneca. Die bedrijven gaan met 30.000 mensen testen.

		Doel van de test is het vaststellen dat het vaccin veilig is voor mensen, effectief is en een
		duurzaam effect heeft. Ook moet in de test worden vastgesteld wat de optimale doseringen
		voor het vaccin zijn. Momenteel loopt al een eerdere test van het vaccin op mensen, in de
		Verenigde Staten en België.

		Johnson & Johnson kreeg al diverse orders voor zijn vaccin in het geval dat het middel effectief
		blijkt tegen het coronavirus.

		Het volledige artikel: IEX 20 augustus 2020

		VS verzekeren zich van 100 miljoen doses 'Leids' coronavaccin
		Trouw 5 augustus 2020

		De Verenigde Staten hebben zich verzekerd van de levering van 100 miljoen
		doses van een mogelijk vaccin tegen het nieuwe coronavirus van farmaceut
		Johnson & Johnson. Aan dat vaccin zit een Nederlands tintje, want het middel
		wordt ontwikkeld onder leiding van dochteronderneming Janssen Vaccines in
		Leiden.

		Johnson & Johnson levert de vaccins in het geval dat het middel definitief wordt goedgekeurd
		voor het voorkomen van Covid-19. Ook als de Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA
		versneld groen licht geeft voor de toediening van het vaccin gaat de deal door. De
		Amerikaanse regering heeft verder een optie om nog eens 200 miljoen doses van het vaccin
		af te nemen van Johnson & Johnson.

		Financiële details over de overeenkomst zijn niet bekendgemaakt. Wel maakte Johnson &
		Johnson eind maart bekend samen met het Amerikaanse ministerie van Volksgezondheid 1
		miljard dollar te investeren de ontwikkeling van het vaccin.

		Nederlands vaccin beschermt apen tegen corona en is klaar voor de
		volgende stap: mensproeven
		De Volkskrant - Maarten Keulemans 31 juli 2020

		Met mooie rapportcijfers gaat het ‘Nederlandse’ coronavaccin van de Leidse
		farmaceut Janssen de volgende onderzoeksfase in: die van testen op de mens.
		Bij apen bleek het vaccin vijf van de zes ingeënte apen volledig te beschermen
		tegen het virus, en één nagenoeg volledig.

		Dat belooft veel goeds, zeggen ook onafhankelijke vaccinwatchers. ‘Dit zijn de eerste data die
		we van ze zien. En het ziet er heel goed uit, beter eigenlijk nog dan het Oxfordse vaccin’, zegt
		Cécile van Els, immunoloog bij het RIVM en hoogleraar vaccinologie aan de Universiteit Utrecht.
		I like the J&J vaccine’, schrijft de vooraanstaande farmacieblogger Derek Lowe, in
		een bespreking van vijf vaccinkandidaten. ‘J&J’ staat voor Johnson & Johnson, moederbedrijf
		van het Leidse Janssen.

		Naar nu blijkt, heeft Janssen achter de schermen niet één, maar liefst zeven vaccins getest, elk
		met een iets andere moleculaire lading aan boord. Het vaccin dat eruit springt is het vaccin met
		de aanduiding ‘S.PP’ op het etiket. Al na één prik bleek de inenting apen te beschermen tegen
		pogingen ze met het echte coronavirus te besmetten.

		Daarmee kan het vaccin door naar de volgende fase: een ronde waarin men het vaccin in
		verschillende doseringen test op de mens, op bijwerkingen en werkzaamheid. Momenteel rondt
		Janssen daartoe de werving af van 375 menselijke deelnemers. ‘Ik verwacht wel dat dit vaccin
		iets gaat doen’, zegt Van Els.

		Hoopgevend is vooral dat het vaccin er bij apen voor zorgde dat het virus zich niet meer kan
		nestelen in de neus. ‘Dat is heel bemoedigend, omdat we weten dat bescherming in de neus
		echt heel ingewikkeld is’, zegt Hanneke Schuitemaker, hoofd virale vaccins bij Janssen. ‘Als dit
		resultaat een vertaling krijgt in de mens, zou dat ook de overdracht van het virus van mens
		naar mens remmen.’

		Uit de resultaten die het Leidse team donderdag online publiceerde in Nature, blijkt dat het
		vaccin in elk geval antistoffen opwekt die het virus wegvangen. Veel minder aanwezig zijn de
		zogeheten T-cellen, de ‘bezemploeg’ die al geïnfecteerde cellen moeten opruimen en helpen bij
		de opbouw van de immuunrespons.

		Maar Van Els verbaast dat niet. ‘Dit is wat je hoopt te zien’, zegt ze. ‘Antistoffen lekken ook door
		naar de slijmvliezen van de luchtwegen, waar ze gaan zitten wachten: komt er een virus binnen?
		Dat Schuitemaker weinig T-cellen vond, kan volgens Van Els komen door het moment waarop
		men de apen onderzocht. ‘Het zou zomaar kunnen dat de T-cellen toen alweer weg waren uit
		het bloed.’

		Het vaccin bestaat uit een onschuldig verkoudheidsvirus, dat met genetische technieken is
		verkleed als coronavirus. Daarop kan het immuunsysteem ‘oefenen’ om het echte coronavirus
		te herkennen.

		Een van de cruciale vervolgvragen, denkt Van Els, is hoe het vaccin zich gedraagt bij
		verschillende leeftijdsgroepen. ‘Vooral bij ouderen. We weten dat vaccins bij hen altijd wat
		lastiger aanslaan. Terwijl dit de doelgroep is die er het meest aan zal hebben.’

		Op dit moment zijn er wereldwijd een kleine 200 vaccins in ontwikkeling, waarvan er 37 worden
		getest op mensen. Volgens Janssen zou het Leidse vaccin begin 2021 gereed kunnen zijn voor
		gebruik.

		Zover is het nog niet, waarschuwt Van Els. ‘De teller gaat nu weer op nul. We zullen stap voor
		stap moeten zien hoe dit vaccin uitpakt bij de mens. Er zijn nog een hoop horden die we
		moeten nemen voordat we echt kunnen zeggen: we hebben hem.’

		Het volledige artikel: De Volkskrant - Maarten Keulemans 31 juli 2020

		Leidse farmaceut begonnen met testen coronavaccin op mensen
		NOS Nieuws 27 juli 2020

		De in Leiden gevestigde farmaceut Janssen Vaccines is begonnen met het
		testen van een potentieel vaccin tegen het coronavirus op mensen.

		Eerder dacht het bedrijf pas in september te kunnen beginnen met de zogenoemde klinische
		testfase. Maar de ontwikkeling van het vaccin is door een voorspoedige, preklinische fase
		versneld. De Nederlandse viroloog Hanneke Schuitemaker (hoofd virale vaccins bij Janssen)
		leidt die ontwikkeling.

		Johnson & Johnson, het moederbedrijf van Janssen, liet vorige maand al weten dat er eerder
		begonnen zou worden met de klinische tests "op basis van de bemoedigende preklinische
		gegevens en de samenwerking met de autoriteiten".

		Het vaccin wordt in eerste instantie getest op 1045 gezonde volwassenen in de VS en België in
		de leeftijd van 18 tot boven de 65 jaar.

		In de klinische fase wordt voornamelijk getest of het vaccin veilig is en wat de mogelijke
		bijwerkingen zijn. In een latere fase wordt de daadwerkelijke werking van het vaccin pas getest,
		zegt Johan Van Hoof, hoofd van het vaccinprogramma van Janssen, tegen de Vlaamse omroep
		VRT.

		"We hopen die fase in september al te kunnen opstarten", zegt hij. "Dan gaan er veel meer
		mensen gerekruteerd worden en dan gaan we echt kijken of het vaccin echt beschermt tegen
		het virus, of een ernstige ziekte ten gevolge van het virus voorkomt."

		Mochten die resultaten bemoedigend zijn, dan zou het vaccin er in de eerste helft van 2021
		kunnen zijn.

		Op dit moment zijn er wereldwijd minstens 163 potentiële coronavaccins in ontwikkeling. Zeker
		23 daarvan worden op dit moment bij mensen getest, de rest zit nog in de fase van
		laboratoriumtests en dierproeven.

		Het volledige artikel: NOS Nieuws 27 juli 2020

		Ons immuunsysteem gefopt en aan de bak tegen covid19 met nep-spikes
		Scientias - Monique Siemsen 26 juli 2020

		Wereldwijd wordt met man en macht aan een coronavaccin gewerkt. Men werkt daarbij met RNA,
		mRNA en nu ook: nagemaakte spikes van de corona-partikel. Zal dit de doorbraak zijn, die we
		zo hard nodig hebben?

		Wetenschappers van het Laboratorium voor Virologie van Wageningen University Research
		hopen het van harte. Het onderzoek is een Europees initiatief van de farmaceutische industrie
		en de universiteiten in Kopenhagen en Tübingen, die de hulp inriepen van Wageningen, maar
		ook van het Leids Universitair Medisch Centrum. Daar heeft men de knowhow in huis om met
		het infectieuze coronavirus te werken. Met als gevolg een aanpak, die anders blijkt dan
		anderen: de wetenschappers werken aan de fabricatie van de inmiddels zo bekende spikes, die
		op de corona-partikel prijken.

		De bedoeling is dat ons immuunsysteem alarm slaat en antistoffen gaat aanmaken tegen het
		coronavirus, zonder dat dit virus zelf verwerkt hoeft te worden in een vaccin. Het
		immuunsysteem hoeft slechts de spikes te herkennen van de infectieuze boosdoener, zonder
		daar daadwerkelijk mee te maken te krijgen. Als het immuunsysteem antistoffen aanmaakt
		tegen de nep-spikes, zullen deze antistoffen aan het werk gaan, als zij de echte spikes van
		het schadelijke virus ontwaren en is er dus immuniteit.

		De spikes-eiwitten worden gemaakt van insectencellen, een methode die bij de WUR ook
		gebruikt wordt in het maken van vaccins tegen bijvoorbeeld het zikavirus. Volgens viroloog dr. ir.
		Gorben Pijlman van de Universiteit Wageningen, zitten daar duidelijke voordelen aan. “Met
		insectencellen kunnen snel en veilig grote hoeveelheden eiwitten worden aangemaakt. In
		Wageningen gebruiken we cellen uit de nachtvlinder Spodoptera frugiperda. Daarin wordt de
		DNA-code geïntroduceerd van de spikes, die op de buitenkant van het coronavirus zitten.”

		De methode zal zich prima lenen voor fabricage op grote schaal, wat natuurlijk belangrijk is als
		het gaat om een vaccin, dat in grote hoeveelheden gemaakt moet kunnen worden. “In ons lab
		hebben we bioreactoren van één tot vijftien liter. Die zijn voldoende groot om snel testeiwitten
		te maken voor dierproeven. Als blijkt dat de methode van ons consortium succesvol is en je
		het daadwerkelijk als vaccin op de markt wilt gaan brengen, wordt opgeschaald naar grotere
		bioreactoren. In de industrie werken ze bij dit soort kweekprocessen bijvoorbeeld met reactoren
		die tot wel tweeduizend liter groot zijn,” aldus Pijlman.

		Het kan nog wel anderhalf jaar duren voordat een hierop gebaseerd vaccin, ingezet kan worden.
		Mogelijk zijn er al eerder andere vaccins beschikbaar. Dat is geen zorg voor Pijlman. “We zien
		dit niet als een wedstrijd. Er is grote saamhorigheid en openheid onder onderzoekers. Het is
		alleen maar goed dat er verschillende methodes zijn, waarmee nu een vaccin wordt ontwikkeld.
		Daarnaast leveren alle strategieën uiteindelijk wellicht een gecombineerde aanpak op.
		Bijvoorbeeld een combinatie van twee vaccins die een verschillend werkingsmechanisme hebben,
		en elkaar zo versterken.”

		Overigens is het niet zo dat het werk met de nep-spikes tot de ontwikkeling van alleen een
		vaccin hoeft te leiden. Het onderzoek is ook geschikt voor andere toepassingen, zoals het
		ontwikkelen van tests. Er kan mee in kaart worden gebracht of mensen al immuun zijn. Als
		iemand namelijk al antistoffen van het virus heeft aangemaakt, zullen deze antistoffen ook
		reageren op de nep-spikes. Op basis van die feiten, kunnen er dus heel goed corona-tests
		ontwikkeld worden met dit onderzoek.

		De vraag is nu wanneer het vaccin gereed zou zijn en ingezet kan worden. Pijlman meent dat
		het project goed op schema ligt. “Binnen ons consortium zijn al de eerste succesvolle
		dierproeven gedaan met een kandidaat-vaccin, dat is gebaseerd op het RBD oftewel receptor-
		bindend domein van de spikes. Dit is het belangrijkste onderdeel van de spikes en kan
		mogelijk op zichzelf al voldoende herkend worden door het immuunsysteem. De spikes die in
		Wageningen en bij andere partners worden ontwikkeld, zijn groter en completer en dus nog
		beter herkenbaar dan het RBD, maar zijn ook wat lastiger om te produceren. We verwachten dat
		onze spikes na de zomer ook getest zullen worden. Vervolgens is het afwachten of het RBD-
		vaccin goede resultaten geeft bij klinische testen. Als dat niet zo is, kunnen we, mits de
		dierproeven succesvol zijn, terugvallen op de completere spikes van ons of van collega-
		onderzoekers.”

		Waar we de spikes van het virus-partikel gedurende lange tijd niet konden luchten of zien,
		kijken we nu dan reikhalzend uit naar het succes van de kunstmatige versies. En naar de
		vaccins en testen die ermee gemaakt kunnen worden.

		Het volledige artikel: Scientias - Monique Siemsen 26 juli 2020

		Het coronavaccin komt misschien wel uit Nederland [deel 1]
		FD - Thieu Vaessen 12 juli 2020

		Pas als er een vaccin tegen het coronavirus beschikbaar komt, keert het openbare leven terug
		naar normaal. Ook Nederlandse bedrijven werken hard aan de ontwikkeling van zo'n vaccin. Dit
		zijn vijf van de belangrijkste ondernemingen.

		In het kort
		Zeker vijf Nederlandse bedrijven spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van een mogelijk
		coronavaccin.
		Staatsbedrijf Intravacc uit Bilthoven werkt aan drie vaccins.
		In Leiden beschikken zowel Janssen als Halix over een grote productiefaciliteit.

1		Intravacc, stille kracht uit Bilthoven
		Koploper van drie kandidaten is een vaccin dat bestaat uit OMV's (outer-membrane vesicles)
		hele kleine blaasjes die door een bacterie worden geproduceerd.
		Aan de blaasjes kunnen de Intravacc-wetenschappers een klein stukje van een
		eiwit koppelen dat een afweerreactie oproept. En nu komt het bijzondere: de nanodeeltjes
		activeren niet zoals gebruikelijk antistoffen, ze activeren witte bloedcellen om de ziekte te
		bestrijden.

		In zekere zin is het een minder ambitieus vaccin. De injectie verhindert besmetting niet volledig,
		maar de afweerreactie van de witte bloedcellen kan wel voorkomen dat covid-19 ernstig
		verloopt. 'Patiënten zouden niet meer aan covid-19 overlijden en ook niet meer op de intensive
		care belanden', aldus Groen. 'Dat zou natuurlijk een enorme verlichting geven.'

		Een groot voordeel van dit OMV-vaccin is dat het snel in grote hoeveelheden is te produceren.
		Daarom heeft het vaccin bij Intravacc prioriteit gekregen, vertelt Elly van Riet, een Intravacc-
		wetenschapper die ook is aangeschoven.
		Later dit jaar hoopt Van Riet het vaccin al voor het eerst op mensen te testen, op veiligheid. In
		het beste geval zouden dan volgend jaar onderzoeken volgen die moeten nagaan of het vaccin
		inderdaad voldoende effectief is.

2		Halix, nieuwe fabriek uit Leiden
		Halix heeft niet lang hoeven zoeken naar klanten die hier hun medicijnen of vaccins willen laten
		maken. Midden in de coronacrisis meldde zich AstraZeneca, een van de grootste farmaceutische
		bedrijven ter wereld. AstraZeneca behoort tot de koplopers, dankzij zijn samenwerking met de
		universiteit van Oxford. Hun vaccin komt mogelijk al dit jaar beschikbaar.

3		Mymetics, outsider uit Leiden

		Vanuit Leiden werkt Mymetics aan vaccins tegen onder meer hiv en malaria. De onderneming
		onderneemt ook diverse pogingen om een vaccin tegen het coronavirus te ontwikkelen.
		'We maken vaccins op basis van virosomen, hele kleine deeltjes. Die kunnen geschikt zijn voor
		het bestrijden van het coronavirus, omdat ze een goede immuunrespons opwekken.'

4		Janssen, grootmacht uit Leiden
		De grootste bijdrage van Nederland aan de ontwikkeling van een coronavaccin komt van
		Janssen. Zij behoort niet tot de kopgroep van bedrijven die het verst zijn met een potentieel
		coronavaccin, maar geldt wel als een hoofdrolspeler. De eerste testen op mensen - ruim
		duizend vrijwilligers in België en de VS - vinden later deze maand plaats.

5		Viroclinics, onderaannemer uit Rotterdam
		Viroclinics is een servicebedrijf uit Rotterdam dat farmabedrijven veel werk uit handen neemt,
		vooral bij het verzamelen en verwerken van data uit testen op menselijke proefpersonen. De
		onderneming opereert wereldwijd en is door meerdere farmabedrijven ingeschakeld voor de
		ontwikkeling van medicijnen en vaccins tegen het coronavirus.

		Maar eerder dit jaar kwam wel naar buiten dat het bedrijf in Nederland dierproeven uitvoerde
		voor de universiteit van Queensland. De Australiërs werken aan een vaccin dat kenners als
		veelbelovend hebben bestempeld. Het experimentele vaccin is getest op hamsters. Soms
		fungeren ook fretten en konijnen als proefdieren.

		Het volledige artikel: FD - Thieu Vaessen 12 juli 2020

		Uniek: dit Nederlandse bedrijf ontwikkelt 4 coronavaccins
		Het Parool - Bas Soetenhorst en Jop van Kempen 4 juli 2020

		Het Nederlandse staatsbedrijf Intravacc, dat tot voor kort in de uitverkoop stond, ontwikkelt op
		het moment maar liefst vier coronavaccins. Het maakt het bedrijf uniek in de wereld.

		Volg de verkeersborden naar het RIVM en je belandt op een uitgestrekt bedrijfsterrein in
		Bilthoven, waar ook Intravacc huist. Voor het grote publiek onbekend, maar in internationaal
		opzicht bijzonder vanwege het aantal potentiële coronavaccins dat hier wordt ontwikkeld.

		Afgelopen woensdag was het weer zover: een persbericht waarin Intravacc een kandidaatvaccin
		in het vooruitzicht stelde; het vierde waaraan het werkt. Jan Groen, directeur van Intravacc en
		als viroloog van het Erasmus MC in het verleden de rechterhand van Ab Osterhaus, vindt het
		niet te veel van het goede. “Gemiddeld haalt ongeveer 1 op 10 vaccins-in-ontwikkeling de
		eindstreep, vooral omdat de gebruiksveiligheid door bijwerkingen niet voldoende is,” zegt hij.
		“Daarom is het goed verschillende opties te onderzoeken.”

		Voor het verkrijgen van een vaccin wedt de Nederlandse overheid op verschillende paarden, ook
		buiten Intravacc. Met Duitsland, Frankrijk en Italië is al voor 300 miljoen euro een nog
		onbewezen middel ingekocht van de universiteit van Oxford. Ook maakte Nederland 50 miljoen
		over aan Cepi, de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations.

		Bij geen van beide investeringen ging de overheid eerst te rade bij Intravacc, zegt Groen
		desgevraagd. “We hebben er de kennis voor.” Waarom Intravacc niet is geraadpleegd? Groen
		houdt zich op de vlakte: “Ik ken de afwegingen van het kabinet niet.”

		Niemand kan garanderen dat er een vaccin komt, benadrukt hij. Tegen sommige
		infectieziekten, denk aan aids, is er nog altijd geen inenting. En hoewel hij de hoop niet de
		kop wil indrukken, stelt Groen dat er behalve het gevreesde coronavirus meer dan tweehonderd
		andere virussen rondwaren die griepachtige verschijnselen geven en waartegen slechts één
		vaccin op de markt is: een griepvaccin.

		Toch geeft hij Intravacc – 150 werknemers – een kans. Al is het maar vanwege de verschillende
		soorten vaccins die er in ontwikkeling zijn. Zoals een zogenaamd vectorvaccin, dat functioneert
		door na inenting met een onschuldig verkoudheidsvirus mee de cel in te liften om daar een
		immuniteitsreactie op gang brengen. Ook is een vaccin in ontwikkeling dat niet werkt met een
		prik, maar dat via de slijmvliezen in de neus belandt. Zo’n vaccin kan de immuunreactie verder
		versterken en heeft nauwelijks bijwerkingen.

		Naast traditionele vaccins, die gezonde mensen immuniteit beloven, ontwikkelt Intravacc een
		noodvaccin, zo toont Groen tijdens een powerpointpresentatie die onlangs ook minister voor
		Medische Zorg Martin van Rijn kreeg voorgeschoteld bij een werkbezoek. Het noodvaccin is
		bedoeld voor mensen die al corona hebben. Het moet over een maand of zes al klaar zijn,
		zodat het de ic’s kan ontlasten bij een mogelijke tweede golf. Ook de andere kandidaat-
		coronavaccins worden sneller ontwikkeld dan de vele jaren die daar normaal gesproken voor
		staan.

		Intravacc is een vreemde eend in de bijt van vaccinontwikkelaars. Allereerst is het een publiek
		instituut, volledig in handen van de Nederlandse staat. Ten tweede kan het wel vaccins maken,
		maar niet grootschalig produceren. Desondanks is het onmisbaar voor veelbelovende
		initiatieven.

		“Wij zijn de verbindende schakel tussen slimme uitvindingen op universiteiten en
		vaccinproductie op grote schaal,” zegt Groen. In de zogenoemde fase 1 en fase 2-studies
		kan Intravacc bepalen of de nieuwe vondsten veilig en effectief zijn bij bijvoorbeeld muizen en
		hamsters. Of dat ook het geval is bij mensen – fase 3 – moet elders blijken. Daarom werkt
		Intravacc samen met kenniscentra, vaccinproducenten, farmabedrijven en
		liefdadigheidsorganisaties als de Bill & Melinda Gates Foundation. Wereldwijd zijn twee
		kandidaat-vaccins in fase 3 – in China en in Engeland.

		In zijn soort is Intravacc uniek, aldus Groen. “We zijn de Taj Mahal van de vaccinontwikkeling.
		We hebben de meest geavanceerde apparatuur ter wereld.”

		Dat Groen verwijst naar het Indiase mausoleum, is geen toeval. Intravacc heeft in Bilthoven een
		Indiase buurman: Bilthoven Biologicals, gespecialiseerd in vaccinproductie. Dat bedrijf is
		eigendom van het Serum Institute of India, in volume de grootste vaccinproducent ter wereld.

		Intravacc en Bilthoven Biologicals waren tot 2012 onderdeel van het toenmalige Nederlands
		Vaccin Instituut (NVI), dat een staatsbedrijf was. Vaccinontwikkeling en -productie waren vroeger
		een overheidstaak.

		Nederland had een leidende positie in de wereld en ‘Bilthoven’ was internationaal een begrip,
		met name vanwege de poliovaccins die er voor de hele wereld werden geproduceerd. Nog altijd
		komt zo’n 60 procent van alle poliovaccins hier vandaan. Omdat de overheid jaarlijks zo’n 20
		miljoen euro moest bijleggen op de vaccinproductie en de kwaliteit ter discussie stond, werd het
		Vaccin Instituut – met uitzondering van de onderzoeks- en ontwikkelingstak – voor 32 miljoen
		euro verkocht aan het Indiase Serum, dat het in een openbare aanbesteding won van een
		Chinese partij en het Amerikaanse Johnson & Johnson.

		Serum kocht in 2012 maar meteen het hele bedrijfsterrein op, waardoor de Indiërs nu huisbaas
		zijn van zowel Intravacc als het RIVM. Intravacc was ooit onderdeel van het RIVM en is nu het
		laatste publieke restant van Nederlands roemrijke vaccinverleden. Na de verkoop van het Vaccin
		Instituut werd de onderzoeks- en ontwikkelingstak in 2013 een onafhankelijk instituut:
		Intravacc. Vanwege de financiële onzekerheden deed de overheid Intravacc begin 2018 ook in
		de verkoop.

		Om de aantrekkingskracht te vergroten, besloot de topambtenaar die het verkoopproces
		begeleidde, Nico Oudendijk, tot een opknapbeurt. Het laboratorium werd gemoderniseerd.
		Dit voorjaar volgde de aanzet tot de vorming van een wetenschappelijke adviesraad, waarvoor
		vooraanstaande namen zijn benaderd, zoals Marien de Jonge, microbioloog in het Radboud
		MC, en Martin Friede, coördinator vaccinonderzoek bij de Wereldgezondheidsorganisatie.

		Een Saoedisch bedrijf en twee Nederlandse partijen meldden zich vorig jaar als
		overnamekandidaten voor Intravacc. Begin dit jaar was een deal met een private partij uit
		Nederland zo goed als rond en toen kwam de coronacrisis. Half april zette minister De Jonge
		de verkoop van Intravacc ‘on hold’. Bij nader inzien was het misschien toch niet zo’n goed plan
		het bedrijf af te stoten. Jan Groen was net twee weken in dienst als directeur, het besluit
		overviel hem niet. “Ik wist dat het kon gebeuren toen ik werd aangesteld.”

		Toch is het niet de bedoeling dat Intravacc voor altijd in staatshanden blijft, aldus Groen. Wel is
		het cruciaal dat de staat ook na de verkoop van Intravacc kan blijven beschikken over de
		kennis die er wordt opgedaan, omdat het van belang kan zijn voor de Nederlandse bevolking.
		Bouwt de regering garanties in om te voorkomen dat Intravacc in buitenlandse handen belandt?
		Groen wil er niet over speculeren, maar: “Het Nederlandse belang kan tot vier punten achter de
		komma juridisch worden geregeld.”

		Het volledige artikel: Het Parool - Bas Soetenhorst en Jop van Kempen 4 juli 2020

		Nieuw inzicht in afweer tegen corona
		Medical Facts - Alida Bunning-Hennink 29 juni 2020

		Onderzoek van het Erasmus MC laat zien dat er naast antistoffen tegen COVID-10 nog een
		belangrijke speler ingezet kan worden: de T-cel, die de infectie opruimt. Een vaccin dat zorgt
		voor de aanmaak van antistoffen én T-cellen activeert, zou wel eens het beste kunnen zijn. Dit
		schrijven onderzoekers van Erasmus MC vandaag in het wetenschappelijke tijdschrift Science
		Immunology.

		Het volledige artikel: Medical Facts - Alida Bunning-Hennink 29 juni 2020

		Petitie: zeg nee tegen geaborteerde-foetusvaccin
		Reformatorisch Dagblad - Maarten Costerus 24 juni 2020

		Ze is niet tegen vaccinatie, maar heeft wel grote moeite met vaccins die worden ontwikkeld met
		behulp van cellen van geaborteerde foetussen. Leontien Bakermans, drijvende kracht achter
		een online petitie: „Deze vaccins gebruiken dus cellen van bewust gedood menselijk leven. Een
		ware gruwel.”

		Binnen twee dagen werd de maandag gelanceerde petitie door bijna 5000 mensen –het
		streefgetal– ondertekend. Bakermans, gepensioneerd apotheker: „We willen daarmee ingaan
		tegen het gebruik van foetale, menselijke cellijnen. Oxford was de trigger.” Ze doelt daarmee
		op een vaccin ontwikkeld door de universiteit van Oxford en farmaceut AstraZeneca.
		Zorgminister Hugo de Jonge deelde 13 juni in een brief mee om samen met Italië, Duitsland en
		Frankrijk niet minder dan 750 miljoen euro in dit middel te investeren. Dit bedrag is goed voor
		300 miljoen doses, waarvan de eerste mogelijk eind dit jaar beschikbaar komen. Mits het vaccin
		veilig en effectief is, want dat is volgens de topman van het bedrijf nog onzeker.

		Eerder toonde De Jonge al interesse in een vaccin van eigen bodem: van de Leidse farmaceut
		Janssen. Bakermans: „Dat is ook gebaseerd op een foetale cellijn.”

		Bij het vaccin uit Oxford is gebruikgemaakt van de zogenaamde HEK-293-cellijn, die afkomstig
		is van niercellen van een foetus die in 1972 is geaborteerd. Het Leidse vaccin maakt gebruik
		van de PER.C6-cellijn, die afstamt van netvliescellen van een 18 weken oude foetus die in
		1985 is geaborteerd. „Dat is weliswaar lang geleden, maar dat maakt het er niet minder erg
		om.”

		Niet dat er voor de productie van deze vaccins bij herhaling geaborteerd weefsel nodig is. Ook
		bevat het vaccin zelf geen menselijke cellen. De verre nakomelingen van deze cellen worden
		echter gebruikt als fabriekjes om het dragervirus in te kweken. Dit is een onschuldig
		verkoudheidsvirus met een ingebouwd stukje corona-DNA. Als dit virus bij iemand wordt
		ingespoten, activeert dit het immuunsysteem en bouwt het lichaam weerstand op tegen corona
		– althans, in theorie.

		Bakermans voelt het als haar plicht om te protesteren tegen deze vaccins. „Als je je stem niet
		laat horen, keur je deze werkwijze in feite goed. Beter kun je vooraf bezwaar uiten dan
		achteraf, als de vaccins eenmaal gekozen zijn. Ze willen dat iedereen straks aan een vaccin
		meedoet. Laten ze dan ook tegemoetkomen aan de mensen die het krijgen.”

		Waarschijnlijk komen er straks meerdere types coronavaccins op de markt. „Doe er dan ook een
		prolifevaccin bij, zou ik zeggen. Er zijn genoeg alternatieven, zoals het vaccin van de Franse
		farmaceut Sanofi.”

		Bakermans startte de petitie namens One of Us, een stichting die zich op Europees niveau
		inspant tegen het gebruik van menselijk embryonaal weefsel voor onderzoek. Ook in Engeland,
		Duitsland en België zal de organisatie binnenkort petities lanceren tegen vaccins gebaseerd op
		geaborteerde foetussen.

		Het volledige artikel: Reformatorisch Dagblad - Maarten Costerus 24 juni 2020

		Janssen wil kandidaat-vaccin eind september testen in gebied met
		grote virusverspreiding
		De Standaard België 17 juni 2020

		Als alles volgens planning verloopt, zal farmabedrijf Janssen Farmaceutica in de tweede helft
		van september een werkzaamheidsstudie uitvoeren met het kandidaat-vaccin tegen covid-19.
		Dat moet in een gebied waar het virus op dat moment nog breed verspreid is.

		Johan Van Hoof, globaal hoofd van de afdeling Vaccinaties bij het bedrijf, noemt Johnson &
		Johnson ‘één van de koplopers’ in de race naar een vaccin voor het coronavirus. ‘Dat komt door
		de unieke combinatie van ervaring en faciliteiten van ons bedrijf. We hebben onze tijd genomen
		om een geschikte kandidaat te selecteren, maar kunnen snel grootschalige productie opzetten
		als ons vaccin geschikt blijkt.’

		Half juli start de klinische fase van het ontwikkelingsproces, waarbij testpersonen zullen
		gevaccineerd worden in België en de Verenigde Staten. De zoektocht naar testpersonen loopt
		heel vlot, zo zei Paul Stoffels, wetenschappelijk directeur van de overkoepelende groep
		Johnson & Johnson, woensdagnamiddag al bij een bezoek van koning Filip. ‘In België hebben
		we in totaal zo’n 500 testpersonen nodig en er stelden zich al 400 mensen kandidaat. Dat wil
		niet zeggen dat al die mensen ook geschikt zijn, maar het is in ieder geval bemoedigend.’

		Halverwege september verwachten we daarover de eerste resultaten’, zegt Van Hoof. ‘Zijn die
		positief, dan kunnen we in de tweede helft van september starten met de
		werkzaamheidsstudie.’

		In die fase wordt een grote massa gevaccineerd, om te beginnen tienduizend met het vaccin en
		tienduizend met een placebo. ‘Dat moet gebeuren in een gebied met genoeg infecties’ zegt
		Van Hoof. ‘Op dit moment kunnen we nog niet zeggen waar in de wereld dat zal zijn. We
		werken samen met epidemologische teams en kijken naar de modellen van academici om dat
		te bepalen.’

		Johnson & Johnson wil begin 2021 starten met het verdelen van vaccins en zegt tegen het einde
		van dat jaar een miljard vaccins te kunnen produceren.

		Het volledige artikel: De Standaard België 17 juni 2020

		Nederland neemt gok in wereldwijde race naar het vaccin
		NRC Handelsblad - Melle Garschagen, Niki Korteweg, Pim van den Dool, Michel Kerres 15 juni 2020

		Vijf vragen over: het coronavaccin. Nederland gaat 300 miljoen doses inkopen van een kansrijk
		coronavaccin dat in Oxford wordt ontwikkeld. Waarom zet Nederland op dit vaccin in? En nog vier
		vragen over de zoektocht naar een vaccin.

1		Welk vaccin wil Nederland, met drie andere landen, aanschaffen en waarom?

2		Welke andere vaccinkandidaten zijn kansrijk?
		Naast het Oxford-vaccin worden negen andere kandidaten al getest bij mensen. Het
		Amerikaanse bedrijf Moderna hoopt in juli te starten met een grootschalige test bij
		proefpersonen met hun vaccin mRNA-1273. Dat bestaat uit erfelijk materiaal van het
		coronavirus, rna. Een gevaccineerde maakt aan de hand daarvan zelf een stukje corona-eiwit
		aan, dat vervolgens de afweerreactie in het lichaam opwekt. De eerste 45 vrijwilligers die het
		vaccin in hun arm kregen, maakten neutraliserende antistoffen aan, meldt het bedrijf. Moderna
		start in juli met productie. Vaccins op basis van deze technologie zijn nog niet op de markt.

		Het vaccin van het Amerikaans-Zweedse bedrijf Novavax is de enige van de tien kandidaten dat
		bestaat uit een los stukje coronavirus-eiwit. „Met deze vaccins is veel ervaring, dat heeft
		voordelen”, zegt Huckriede.

		Het biotechbedrijf Janssen maakt in Leiden een vaccin dat, net als de Oxford-kandidaat, is
		gebaseerd op een verzwakt verkoudheidsvirus. Van de proefdierstudies zijn nog geen resultaten
		bekend, maar doel is om deze zomer de eerste proeven bij mensen te doen. De farmaceut laat
		alvast een grote hoeveelheid vaccins maken.

		Veel vaccins falen op het lange pad van de ontwikkeling, die normaal gesproken jarenlang
		duurt. Er is nog nooit een vaccin binnen een jaar ontworpen, getest, geproduceerd en
		grootschalig in gebruik genomen.

3		Wat heeft het Nederlandse kabinet besloten? Gokt het nu alleen op dit project of
		ook op andere?

4		Hoe reageert het VK op het vaccinproject van eigen bodem?

5		Waarom wordt er in Brussel gemord?

		Het volledige artikel: NRC Handelsblad - Melle Garschagen, Niki Korteweg, Pim van den Dool, Michel Kerres
		15 juni 2020

		Nederlandse vaccinbedrijven maken zich zorgen om bedrijfsspionage
		in race naar coronavaccin
		HLN België 11 juni 2020

		In de race naar een coronavaccin liggen ook spionnen op de loer. De Nederlandse
		inlichtingendienst let scherp op pogingen van met name China om kostbare vaccinkennis te
		roven, zeggen experts in de krant De Telegraaf.

		De Nederlandse geheime dienst AIVD (Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst)
		waarschuwde vooral voor spionage om technische kennis te stelen, maar farmacologische
		knowhow is in belang enorm toegenomen. Het land dat als eerste een vaccin ontwikkelt en het
		virus verslaat, kan daarmee de rol van wereldleider pakken, zeggen de experts.

		In Nederland werken tal van laboratoria aan een vaccin tegen corona. Farmabedrijf Janssen in
		Leiden is een van de koplopers in de race waaraan meer dan honderd instellingen meedoen.
		Het bedrijf meldt dat het “alert” is op spionage. Het personeel is ingelicht over de risico’s. Ook
		bij het universitair ziekenhuis Erasmus MC in Rotterdam, waar gewerkt wordt aan antistoffen
		tegen corona, is men extra oplettend. Het ziekenhuis werkt samen met Z-Cert, het nationale
		Computer Emergency Response Team voor de zorg. “Helaas hebben wij geconstateerd dat de
		gezondheidszorg, zowel nationaal als internationaal, ten tijde van de coronacrisis extra wordt
		aangevallen”, laat het ziekenhuis weten.

		Ook de Amerikaanse inlichtingendienst FBI waarschuwde eerder al voor hackers die zouden
		proberen om “waardevolle intellectuele eigendom” en gegevens met betrekking tot het
		onderzoek naar het coronavirus te stelen. “De mogelijke diefstal van deze informatie brengt de
		levering van veilige, effectieve en efficiënte behandelingsopties in gevaar”, zo verklaarde de FBI
		vorige maand.

		Het volledige artikel: HLN België 11 juni 2020

		Leids coronavaccin al in juli op mensen getest
		De Limburger - Chris van Mersbergen 10 juni 2020 \| bron AD

		Het coronavaccin dat door het bedrijf Janssen Vaccines in Leiden wordt ontwikkeld, kan zo’n zes
		weken eerder op mensen worden getest dan gedacht. In plaats van in september starten de
		klinische tests nu in de tweede helft van juli.

		Het naar voren halen van ‘fase 1 en 2a’ van het onderzoek, komt door de positieve resultaten
		die tot nu toe zijn geboekt in de ontwikkeling van het vaccin, stelt de Belg Paul Stoffels van het
		Amerikaanse bedrijf Johnson & Johnson, de eigenaar van Janssen. De
		geneesmiddelenautoriteiten hebben het bedrijf daarom toestemming gegeven om eerder te
		beginnen.

		De studie zal plaatsvinden onder 1045 gezonde volwassenen tussen de 18 en 55 jaar in België
		en de Verenigde Staten. Bij hen wordt bekeken of het vaccin veilig is, hoe het lichaam erop
		reageert en, ontzettend belangrijk, hoe de immuunrespons is.

		Janssen en Johnson & Johnson hopen ook fase 3 van het vaccinonderzoek, een test onder nog
		grotere aantallen mensen, naar voren te kunnen halen.

		Tegelijk blijft Johnson & Johnson zich inspannen om de productie van het vaccin op te hogen,
		zelfs nu nog niet duidelijk is of het middel ook echt werkt. Het doel is om in de loop van 2021
		wereldwijd 1 miljard doses te kunnen produceren. Stoffels: ,,Ons doel is om de wereld een
		vaccin te geven en mensen overal te beschermen tegen deze pandemie.”

		De Amerikaanse overheid draagt zo’n half miljard dollar bij aan de ontwikkeling van het ‘Leidse
		vaccin’. Nederland investeert er geen geld in. Wel wil ons kabinet de ontwikkeling en productie
		van het vaccin van Janssen ‘stimuleren en faciliteren’. De productie van het vaccin zou straks in
		Leiden, de VS en mogelijk in Azië plaats moeten vinden.

		Het onderzoek bij Janssen wordt geleid door hoofd virale vaccins Hanneke Schuitemaker, tevens
		hoogleraar virologie aan de Universiteit van Amsterdam.

		Het volledige artikel: De Limburger - Chris van Mersbergen 10 juni 2020 \| bron AD

		Nederland, Duitsland, Frankrijk en Italië willen Europees
		coronavaccin
		RTL Nieuws 3 juni 2020

		Nederland gaat samenwerken met Duitsland, Frankrijk en Italië in de zoektocht naar een vaccin
		tegen het coronavirus. De vier landen geloven dat ze door samen te onderhandelen en te
		investeren, een grotere kans hebben de eventuele kanshebber te kunnen overtuigen zijn vaccin
		op Europese bodem te produceren.

		Het is een van de hete hangijzers in de coronacrisis: wie vindt als eerste een vaccin, en welke
		landen krijgen dat vaccin als eerste? Met drie andere Europese landen meldt Nederland zich
		vandaag wat nadrukkelijker in de strijd.

		Samen met Duitsland, Frankrijk en Italië vormt ons land vanaf nu de 'Inclusieve Vaccin
		Alliantie'. De landen willen samen investeren in kansrijke initiatieven. In ruil daarvoor zou de
		productie van een vaccin op Europese bodem moeten plaatsvinden. Zo willen de landen zorgen
		voor een 'breed toegankelijk, beschikbaar en betaalbaar' vaccin en vooraan staan wanneer het
		vaccin daadwerkelijk de markt op komt.

		Eerder droeg Nederland al 50 miljoen bij aan de Coalition for Epidemic Preparedness
		Innovations (CEPI), een organisatie die via donaties internationaal onderzoek naar
		coronavaccins financiert.

		Het volledige artikel: RTL Nieuws 3 juni 2020

		Intravacc en EpiVax gaan samen noodvaccin tegen COVID-19
		ontwikkelen
		Analyst.be 2 juni 2020

		Intravacc [Bilthoven], een van ‘s werelds meest toonaangevende translationele
		vaccinonderzoeks- en ontwikkelingsinstituten met een breed track record in het ontwikkelen van
		virale en bacteriële vaccins, en EpiVax, een biotechnologie-onderneming gevestigd in Providence
		[Rhode Island, US] met expertise in het ontwikkelen van vaccins en therapeutica, hebben een
		samenwerkingsovereenkomst gesloten voor de verdere ontwikkeling van een nieuw vaccin tegen
		COVID-19, gebaseerd op Intravacc's gepatenteerde Outer Membrane Vesicles (OMV) -
		technologieplatform.

		Voor dit gezamenlijke onderzoeksproject zal Intravacc zijn veilige en immunogene OMV-
		toedieningsplatform combineren met synthetisch geproduceerde COVID-19-epitopen
		(eiwitallergenen). Deze epitopen zijn door EpiVax ontworpen en geoptimaliseerd met behulp
		van geavanceerde immuno-informatica-instrumenten voor het genereren van een veilige en
		zeer effectieve T-cel-respons tegen SARS-CoV-2 en verwante coronavirussen. Er zullen per direct
		preklinische onderzoeken starten voor de selectie van de beste kandidaat-peptiden voor het
		vaccin. Intravacc zal voor de klinische (fase I) studies, die naar verwachting in het vierde
		kwartaal van 2020 zullen starten, haar eigen pilot-scale faciliteit gebruiken voor de GMP-
		productie van het OMV-peptidevaccin.

		Het volledige artikel: Analyst.be 2 juni 2020

		Maak werk van prolifevaccin tegen Covid-19
		Reformatorisch Dagblad - Diederik van Dijk en Elise van Hoek-Burgerhart 27 mei 2020

		Het gebruik van geaborteerde foetussen voor de ontwikkeling van vaccins is ethisch verwerpelijk.
		Daarom moeten hiervoor alternatieven worden aangewend.

		„Wat ik fascinerend vind, is dat jullie werken met het netvlies dat uit een geaborteerd embryo is
		gehaald.” Zo begint Rick Nieman, presentator in WNL op zondag, zijn gesprek over een
		coronavaccin met hoogleraar Virologie Hanneke Schuitemaker. Zij is tevens hoofd
		vaccinonderzoek bij farmaceut Janssen in Leiden. Zo ligt op tafel wat normaal verborgen blijft in
		de buisjes en schaaltjes van het laboratorium. Want uit het netvlies van dit geaborteerde kind
		groeide een unieke cellijn, met de naam PER.C6. En elke cel is een uniek fabriekje om een
		vaccin op te testen.

		Janssen maakt gebruik van deze cellijn, afkomstig van een achttien weken oude, gezonde
		foetus die in 1985 is geaborteerd. De moeder gaf toestemming voor het gebruik van het
		weefsel, maar of ze ook weet dat vervolgens de PER.C6-lijn werd ontwikkeld, is onzeker. Van
		cellen uit het netvlies die in kweek gebracht zijn, is een cel door behandeling met een
		adenovirus zich blijven delen en zo werd een cellijn gevormd. De cellijn werd eigendom van het
		Leidse bedrijf Crucell, dat geld verdiende door de cellen te verveelvoudigen en aan farmaceuten
		te verhandelen. In 2011 werd Crucell voor ruim 2 miljard dollar overgenomen door farmareus
		Johnson & Johnson uit de VS.

		Wereldwijd wordt hard gewerkt aan de productie van een vaccin tegen Covid-19. Er zijn meer dan
		160 vaccins in ontwikkeling, waarvan enkele zich in een eerste testfase bevinden. In het geheel
		van vaccinontwikkeling wordt slechts in enkele gevallen een cellijn gebruikt afkomstig van
		geaborteerd foetaal weefsel. Belangrijk punt is dat voor de productie van een vaccin niet bij
		herhaling geaborteerd weefsel nodig is, maar gebruik gemaakt wordt van een cellijn afkomstig
		van één abortus. De cellen zitten zelf niet in het vaccin, maar de verre ‘nakomelingen’ ervan
		worden gebruikt als fabriek om het dragervirus te produceren. Of één van de coronavaccins
		daadwerkelijk bij Janssen vandaan zal komen en geproduceerd is op PER.C6-cellen, is dus nog
		de vraag. Janssen wil echter snel zijn: ook in deze testfase ontwikkelt het bedrijf al een
		miljoenenvoorraad, nog voor zeker is of het coronavaccin überhaupt werkt. „Als we falen, zullen
		we alles moeten vernietigen.”

		De laatste jaren zijn we ons toenemend bewust hoe ‘ethisch’ ons voedsel, onze kleding en ook
		onze techniek, zoals de smart-phone, worden geproduceerd. Dit achterhalen is niet altijd
		eenvoudig, maar wanneer we ons van misstanden bewust zijn, motiveert ons dat daarin
		verandering te brengen. Dit geldt evenzeer voor geaborteerd foetaal weefsel. Brandpunt van de
		ethische discussie bij de PER.C6-cellijn is de vraag of de ethiek van abortus provocatus kan
		worden ‘losgekoppeld’ van de ethiek van het gebruik van foetaal weefsel. Kun je, met andere
		woorden, bij een opvatting over het gebruik van weefsel van de dode foetus de ethiek van de
		voorafgaande abortus provocatus buiten beschouwing laten? Wereldwijd wordt daarover
		nagedacht. We laten drie visies de revue passeren.

		Het gebruik van geaborteerde foetussen voor de ontwikkeling van vaccins is ethisch verwerpelijk.
		Daarom moeten hiervoor alternatieven worden aangewend. Hoewel het persoonlijk gebruik van
		een dergelijk vaccin op zichzelf ethisch aanvaardbaar kan zijn, wordt met deze alternatieven
		tevens voorkomen dat mensen in gewetensnood raken door gebruik van een vaccin waarvoor
		geaborteerd foetaal weefsel is benut.

		Het volledige artikel: Reformatorisch Dagblad - Diederik van Dijk en Elise van Hoek-Burgerhart 27 mei 2020

		Amsterdams vaccin moet coronavirus 'ontkronen'
		Het Parool / ANP 26 mei 2020

		Een onderzoeksteam van het Amsterdam UMC wil het coronavirus ‘ontkronen’, zoals het
		academische ziekenhuis het noemt. Hoogleraar en oncologisch onderzoeker Arjan Griffioen
		ontwikkelt een vaccin dat zich specifiek richt op de uitsteeksels die het virus zijn kenmerkende
		kroonachtige vorm geven.

		“We weten dat het lichaam wel antistoffen maakt tegen het coronavirus, maar die werken slecht
		of pas in een laat stadium. Daarom maken we het immuunsysteem kwaad tegen moleculen die
		normaal niet of nauwelijks herkend worden,” legt Griffioen uit. Het is de bedoeling dat door het
		vaccin antistoffen worden aangemaakt die zich hechten aan de uitsteeksels van het virus, de
		zogeheten spikes. Op die manier willen de Amsterdamse onderzoekers voorkomen dat het
		virus cellen binnendringt en zich verder vermenigvuldigt in het lichaam.

		Over vijf tot zes maanden hoopt Griffioen het eerste vaccin klaar te hebben, dat dan eerst op
		dieren moet worden getest en daarna op menselijke proefpersonen. De hoogleraar wil het vaccin
		op zo’n manier ontwikkelen dat het zich tegen meerdere onderdelen van het spike-eiwit richt en
		daarmee wellicht ook bescherming biedt tegen andere coronavirussen. Daarom kijken de
		onderzoekers ook goed naar de kennis over sars en mers, coronavirussen waar de wereld al
		eerder mee te maken kreeg.

		Het coronavaccin is een zogeheten conjugaat-vaccin, een vaccin dat werkt tegen eiwitten die in
		eerste instantie langs het immuunsysteem glippen. De techniek erachter gebruikt Griffioen bij
		de ontwikkeling van vaccins tegen kanker, zijn vertrouwde onderzoeksterrein.

		Voor het onderzoek is 1,3 miljoen euro subsidie toegekend. Amsterdam UMC werkt erin samen
		met het bedrijf CimCure. Het is een van de vele initiatieven die wereldwijd in volle gang zijn om
		zo snel mogelijk een vaccin tegen het virus te ontwikkelen.

		Het volledige artikel: Het Parool / ANP 26 mei 2020

		De kanshebbers voor een vaccin tegen Covid-19
		Beursduivel.be / Belegger.nl 21 mei 2020

		Er lopen nu meer dan 100 verschillende programma's om een vaccin tegen het coronavirus te
		ontwikkelen. De meeste daarvan zullen het niet redden, maar de ondernemingen die een
		succesvol vaccin weten te ontwikkelen zullen hun koersen fors zien stijgen.

		Zo steeg de S&P 500-index in april met 2,7% nadat Gilead Sciences positieve resultaten meldde
		in een klinische studie van zijn antivirale middel remdesivir tegen Covid-19.

		Hoewel het nog te vroeg is om de winnaars en verliezers te kiezen in de grote coronavaccinrace,
		vooral omdat er tot nu toe voornamelijk op dieren is getest, zette Barron’s de belangrijkste en
		meest veelbelovende kandidaten op een rij.



		De hazen
		Vaccins werken door iemand een minieme hoeveelheid van een specifieke ziekteverwekker toe
		te dienen, zodat het immuunsysteem zelf antistoffen gaat aanmaken.
		De snelste vaccinprogramma's proberen stukjes SARS-CoV-2, het virus dat Covid-19
		veroorzaakt, in het lichaam aan te laten maken, in plaats van in het lab. Moderna, Pfizer en
		anderen doen dat met een molecuul dat boodschapper-RNA (mRNA) wordt genoemd.
		Het Amerikaanse Johnson & Johnson en een project van Oxford University in Engeland in
		samenwerking met AstraZeneca doen het met een genetisch gemanipuleerd verkoudheids
		(adeno-)virus (de vector), dat de stekels van het coronavirus heeft gekregen zodat het
		immuunsysteem die leert herkennen. Omdat ervoor gezorgd is dat het gemanipuleerde virus
		zich niet kan vermenigvuldigen, worden mensen er niet ziek van: een non-replicating viral
		vector.
		Vandaag werd bekend dat AstraZeneca via de Biomedical Advanced Research and Development
		Authority meer dan een miljard dollar aan Amerikaanse overheidsfinanciering heeft ontvangen
		voor de doorontwikkeling van dit vaccin.

`		Moderna
		De bedrijven die werken met boodschapper-RNA lijken het snelste goede resultaten te boeken.
		Moderna verwacht in de zomer met een Fase 3-onderzoek te kunnen beginnen, en hoopt
		volgend jaar een vaccin aan de Amerikaanse autoriteiten voor te leggen voor goedkeuring. Het
		streeft naar een productie van een miljard doses per jaar. Mochten de klinische proeven,
		gepland voor deze zomer, zeer voorspoedig verlopen, dan zou Moderna deze herfst al een
		noodgebruikvergunning aan kunnen vragen.

		Pfizer
		Farmaciereus Pfizer zei onlangs dat zijn Covid-19-vaccin tegen oktober klaar zou kunnen zijn
		voor een noodvergunning of een versnelde goedkeuringsprocedure. Het bedrijf ontwikkelt zijn
		mRNA-vaccin samen met BioNTech uit Duitsland. Terwijl Moderna een enkel kandidaat-vaccin
		test, onderwerpt Pfizer momenteel vier afzonderlijke versies van zijn vaccin aan klinische
		proeven. Volgens Mikael Dolsten, hoofd wetenschap van Pfizer, zal rond oktober aan zo’n 8000
		mensen het vaccin zijn toegediend, en zal het bedrijf miljoenen doses klaar hebben voor
		bijvoorbeeld zorgmedewerkers en mensen in risicogroepen. Het bedrijf zegt dat het honderden
		miljoenen doses zal maken in 2021.

		Johnson & Johnson
		Het Amerikaanse Johnson & Johnson is van plan om in september te beginnen met Fase 1-
		proeven met zijn Covid-19 vaccin. Het bedrijf streeft ernaar begin volgend jaar een
		noodvergunning te krijgen en denkt dan tientallen miljoenen doses beschikbaar te hebben.

		De schildpadden
		Stel dat geen van de ‘hazen’ het redt, dan is er nog een grote groep ‘schildpadden’ over die de
		vaccinrace vanuit de achterhoede zouden kunnen winnen. Neem het Franse Sanofi en het Britse
		GlaxoSmithKline, die een alliantie zijn aangegaan om een vaccin te vinden. De bedrijven
		verkopen gezamenlijk zo’n twee miljard vaccins per jaar, en dat levert goudgeld op. Sanofi
		verkocht vorig jaar voor 2.1 miljard dollar aan griepvaccins terwijl GlaxoSmithKline een omzet
		behaalde van 2.4 miljard dollar met een vaccin tegen gordelroos. Sanofi en GlaxoSmithKline
		hopen Fase 1 van de klinische proeven te starten in de tweede helft van dit jaar, met als doel
		volledige goedkeuring tegen het midden van volgend jaar.

		Novavax
		Verder is biotechbedrijf Novavax van plan om deze maand te beginnen met een Fase 1-
		onderzoek naar zijn Covid-19-vaccin. Het heeft daarvoor inmiddels een flinke subsidie gekregen
		van de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations. Novavax streeft naar toestemming
		voor noodgebruik tegen het einde van het jaar, en zegt tegen die tijd 100 miljoen doses klaar
		te kunnen hebben.

		Een paar winnaars
		Naar verwachting zullen er uiteindelijk meerdere vaccins op de markt komen. Dat is volgens
		experts een goede zaak, omdat het onmogelijk is voor een bedrijf om de hele wereld van
		vaccins te voorzien. “We hebben meerdere vaccins nodig om vooruit te komen, omdat we op dit
		moment niet weten welke de veiligste, de meest effectieve, de meest duurzame en de best
		inzetbare zullen zijn,” zei Dr. Dan Barouch, een wetenschapper die betrokken is bij het
		vaccinproject van Johnson & Johnson.

		Het volledige artikel: Beursduivel.be / Belegger.nl 21 mei 2020

		Vrijwilligers bereid zich met coronavirus te laten besmetten voor
		vaccinonderzoek
		NOS - Rinke van den Brink 18 mei 2020

		Bij de Amerikaanse organisatie 1DaySooner hebben zich ruim 23.000 mensen uit 102 landen
		gemeld om zich, zodra dat mogelijk is, te laten vaccineren tegen het coronavirus en zich
		vervolgens ermee te laten besmetten. Volgens De Telegraaf hebben zich ook veertig
		Nederlanders gemeld.

		1DaySooner is een samenwerkingsverband van verschillende Amerikaanse universiteiten met
		overwegend Amerikaanse farmaceuten. De vrijwilligers en 1DaySooner willen de ontwikkeling
		van een vaccin versnellen.

		De Amerikaanse organisatie claimt dat er wereldwijd 7000 mensenlevens gered worden als er
		één dag eerder een vaccin is. Een week eerder zou 55.000 mensenlevens sparen, een maand
		eerder 220.000.

		Maar ook met vrijwilligers die zich voor het wetenschappelijk onderzoek willens en wetens laten
		besmetten met het coronavirus, blijft vaccinontwikkeling een langdurig proces.
		"Normaal kost het een jaar tot achttien maanden om een virusstam te maken voor zo'n
		onderzoek", zegt Hanneke Schuitemaker, hoofd virale vaccins bij Janssen Pharmaceuticals in
		Leiden. "Je moet een verzwakte stam maken, helemaal steriel, en uitzoeken hoeveel je moet
		toedienen, want mensen moeten er wel ziek van kunnen worden."

		Na zo'n human challenge trial waarbij gezonde mensen zich vrijwillig laten besmetten is een
		traditioneel 'fase drie onderzoek' nodig waarbij grote groepen mensen in een gebied waar het
		virus rondgaat gevaccineerd worden en anderen niet. "Zo is het tot nu toe in ieder geval altijd
		gegaan", zegt Schuitemaker.

		Dat onderzoek is nodig om de precieze werkzaamheid van een vaccin te bepalen. "Bij
		zo'n human challenge trial kun je meestal niet aantonen dat het vaccin ook werkt tegen de
		ernstigste vormen van de ziekte, in dit geval in de longen. Je vindt dat het werkt in de neus en
		dan is het logisch dat het in de longen ook enige bescherming biedt, maar dat weet je niet
		zeker."

		Schuitemaker benadrukt dat inzet van gezonde vrijwilligers die zich laten besmetten normaal
		pas overwogen wordt als er een behandeling is voor mensen die onverhoopt toch erg ziek
		worden. "Janssen overweegt om zo'n onderzoek te gaan doen, maar vanwege de lange
		voorbereidingstijd hoeven we de beslissing pas over acht maanden te nemen. Hopelijk is er
		dan een medicijn beschikbaar of een antilichaam waarmee je patiënten kunt behandelen."

		Het initiatief 1DaySooner lijkt ook bereid proefkonijnen in te zetten, zonder dat er een
		behandeling beschikbaar is. Deelnemers verblijven wel in een gecontroleerde omgeving, worden
		nauwlettend in de gaten gehouden en krijgen bij ziekte alle behandelingen die voorhanden zijn.

		Een van de mensen die graag dat risico neemt, is de in Canada woonachtige Nederlander
		Andrew Dasselaar. Hij is 44, fit en heeft geen partner of kinderen. "Ik zie andere mensen om
		mij heen ook risico's nemen", zegt hij. "Mijn zus, verpleegkundige, werd ook overgeplaatst naar
		de intensive care, hoewel dat haar vak niet is. Andere cruciale beroepen, zoals vakkenvullers,
		nemen ook meer risico om de samenleving draaiende te houden. Op deze manier wil ik wat
		doen."

		Ethici hebben bedenkingen bij deze methode. "Zijn we bereid om principes die we sinds de
		Tweede Wereldoorlog hebben opgebouwd nu te laten varen? Ik kan me dat niet voorstellen",
		zegt Rieke van der Graaf, medisch-ethicus aan het UMC Utrecht. "De geschiedenis kent veel
		voorbeelden van dingen die in de tijdsgeest een goed idee leken, maar dat achteraf niet
		waren."

		Van der Graaf noemt het voorbeeld van de Willowbrook State School in New York. In die
		instelling voor mensen met een verstandelijke beperking besmetten artsen vanaf halverwege
		de jaren 50 jonge mentaal geretardeerde patiënten met hepatitis A. Ouders gaven weliswaar
		geïnformeerde toestemming, maar hadden weinig andere mogelijkheden om hun kinderen te
		laten opnemen.

		De artsen verdedigden hun experiment met het argument dat het hepatitisvirus alom aanwezig
		was in de instelling. Maar de experimenten gelden nu als een zwarte bladzijde uit de
		Amerikaanse medische geschiedenis.

		In Van der Graafs ogen moeten we ervoor waken dat we mensen louter als middel voor
		wetenschappelijke doelen gebruiken. "Ook in een pandemie moeten we ethische standaarden
		hoog houden. Niet alles is dan ineens geoorloofd", zegt ze.

		"Zo lang er onvoldoende bekend is over de risico's, ook bij gezonde jonge volwassenen,
		moeten we het niet doen. Op dit moment vind ik het een no-go. Er is geen behandeling
		beschikbaar voor als mensen toch heel erg ziek worden."

		Van der Graafs collega Annelien Bredenoord is het daarmee eens. "Als je geen behandeling
		hebt, betwijfel ik of de afweging van het risico tegenover de eventuele baten acceptabel is. De
		risico's voor individuele vrijwilligers voor zo'n onderzoek moeten opwegen tegen wat het
		oplevert. En hoeveel dat misschien ook is, er is een morele ondergrens aan risico's die je met
		individuen mag nemen. Zeker als er alternatieve onderzoeksopzetten zijn. Dat staat in de
		Nederlandse wet en alle internationale ethische codes."

		Bredenoord snijdt ook nog een andere ethische kwestie aan. "Welke voordelen zijn er voor het
		bedrijf dat het eerst een vaccin ontwikkelt? Welke voor het land waar dat gebeurt? Is erover
		nagedacht hoe een vaccin dat er op deze manier komt voor iedereen toegankelijk wordt?"

		Het volledige artikel: NOS - Rinke van den Brink 18 mei 2020

		Is een vaccin straks veilig? 'Paar trajecten zien er hoopvol uit'
		Het Parool - Chris van Mersbergen 17 mei 2020

		We willen het zo graag, een vaccin dat ons kan verlossen van lockdowns en volle ic’s. Aan
		Leonoor Wijnans de taak om op de rem te trappen waar nodig. ‘In september een vaccin: het
		zou kunnen. Maar het kan ook nog twee jaar duren.’

		Farmaceuten en onderzoekers over de hele wereld geven de wereld steeds meer hoop dat het
		vaccin tegen het coronavirus weleens gevonden zou kunnen worden. Als we de meest recente
		berichten mogen geloven, liggen vaccinmakers in Groot-Brittannië en in China aan kop bij de
		ontwikkeling van een middel. In Oxford geloven ze zelfs dat er in september een werkend
		vaccin kan liggen.

		We willen het met z’n allen zo graag, een middel dat ons kan verlossen van lockdowns en volle
		ic’s. Maar de weg van een hoopvol onderzoek naar een werkend vaccin is vol hobbels en
		onzekerheden. Leonoor Wijnans weet er alles van. Namens het College ter Beoordeling van
		Geneesmiddelen (CBG), de Nederlandse medicijnautoriteit, houdt ze als senior beoordelaar en
		vaccinexpert de vinger aan de pols van de wereldwijde vaccinontwikkeling. Pas als Wijnans en
		haar Europese collega’s het bewijs dat een vaccin werkt en veilig genoeg is overtuigend
		vinden, komt het in de EU op de markt.

		Ze heeft contact met de ontwikkelaars, tot in China aan toe, en vertelt hen aan welke eisen een
		vaccin moet voldoen. “We bekijken wat ze doen en hoe ze dat doen. Een aantal trajecten ziet
		er inderdaad veelbelovend uit. En de hoopvolle verwachtingen die farmaceuten uitspreken,
		zouden uit kunnen komen, als alles goed gaat. Maar dat is een grote als.”

		Waarom die grote als?
		“De studies die ze willen doen op grotere groepen mensen, moeten wel uitvoerbaar zijn. Op dit
		moment zit iedereen in het Verenigd Koninkrijk - ik woon er zelf met mijn gezin - binnen. En in
		heel Europa zie je het aantal coronabesmettingen dalen. Dan wordt het heel lastig om een
		studie op te zetten met genoeg cases. Als medicijnautoriteit zijn wij er om te controleren of
		het effect van een vaccin echt kan worden aangetoond. Pas als je voldoende
		besmettingsgevallen in je onderzoekspopulatie hebt, heb je genoeg power om dat aan te
		tonen.”

		Is dat probleem de komende maanden überhaupt op te lossen?
		“Er zijn natuurlijk altijd nog gebieden waar mogelijk meer besmettingen zullen zijn, bijvoorbeeld
		doordat mensen zich minder aan social distancing en quarantainemaatregelen houden. Maar
		het lastige is: zo’n studie opzetten kost tijd, en de ontwikkeling van deze pandemie is moeilijk
		te voorspellen. Dus dat is een uitdaging.”

		Mag je mensen bewust het virus toedienen om een vaccin te testen?
		“Dat is iets waar nu wel over wordt nagedacht. Wereldgezondheidsorganisatie WHO heeft een
		advies uitgebracht waarin staat onder welke voorwaarden dat eventueel zou mogen gebeuren.
		In dat geval werk je met gezonde vrijwilligers die je eerst vaccineert en vervolgens blootstelt
		aan een verzwakte vorm van het virus. Maar ook het opzetten van zo’n studie heeft tijd nodig.
		En het is een ander model dan het testen van je vaccin ‘op straat’. Dan is voor ons weer de
		vraag: hoe moet je de resultaten van zo’n onderzoek interpreteren? Dus er zitten haken en
		ogen aan.”

		Zijn er andere aspecten waar u bezorgd om bent?
		“De veiligheid. Er zijn nog zo veel dingen van het coronavirus die we niet weten. We maken ons
		zorgen over de vraag of een vaccin mogelijk juist kan leiden tot een verergerd ziektebeeld,
		door een verkeerde reactie van het immuunsysteem. Het is heel moeilijk om dat vooraf uit te
		sluiten, dus dat is echt een punt van aandacht. Ook is het de vraag hoe je snel op de rem
		kunt trappen, als dat tijdens een studie op mensen zou gebeuren.”

		Is op de korte termijn waarin we nu denken al goed te beoordelen wat voor werking een vaccin
		op lange termijn heeft?
		“Ook dat is een belangrijk punt. We moeten niet alleen de kortetermijnveiligheid in de gaten
		houden. Na vaccinatie zou het zo kunnen zijn dat na verloop van tijd het aantal antilichamen
		daalt, waardoor het beschermingsniveau tegen corona minder wordt. We weten niet eens of en
		hoelang iemand die Covid-19 gehad heeft, immuun is tegen het virus. Laat staan dat we dat
		weten voor een vaccin dat er nog niet is.”

		Hebben we hiermee dan alle bezwaren gehad?
		“De productie kan echt nog een bottleneck gaan worden. Er zijn vaccins in ontwikkeling die snel
		op grote schaal geproduceerd zouden kunnen worden. Maar voor andere technieken die worden
		toegepast, is dat echt lastig. Het zou kunnen dat het eerste vaccin dat blijkt te werken, niet
		meteen grootschalig beschikbaar is.”

		Kun je een vaccin van de ene farmaceut makkelijk in een fabriek van een andere produceren?
		“Nee, in de meeste gevallen is dat een moeilijk verhaal. Zelfs als het wel kan, is het nóg een
		uitdaging om aan te tonen dat het vaccin dat je in de andere fabriek produceert, precies
		hetzelfde vaccin is, met dezelfde werking en dezelfde veiligheid. Kleine wijzigingen in het
		productieproces kunnen een enorme impact hebben.”

		De nood is hoog. De Duitse farmaceut CureVac stelde dat er misschien alvast een vaccin voor
		medisch personeel kan worden ontwikkeld, waarbij niet meteen aan de normale
		veiligheidsstandaarden wordt voldaan. Is dat een optie?
		“Onzekerheden door het weglaten van grote klinische studies zullen we niet accepteren. Een
		vaccin moet bewezen werken en het moet bewezen veilig zijn, punt uit. Wat misschien wel zou
		kunnen: dat je versneld een hoopvol vaccin, waarbij eerder onderzoek goede signalen afgeeft
		over werkzaamheid en veiligheid, beschikbaar stelt in studieverband. Zo haal je uiteindelijk
		ook de data binnen die je nodig hebt om echt te weten of een vaccin werkt.”

		Nu toch maar de vraag van 1 miljoen, u zit tenslotte dicht op het vuur: wanneer is er een
		vaccin?
		“Het is gewoon heel moeilijk te zeggen, tot je data hebt van onderzoeken onder mensen. Mijn
		ervaring is dat vaccins die het in de eerste fase heel goed doen, uiteindelijk toch tegen kunnen
		vallen. Ik hoop natuurlijk dat ze het allemaal geweldig doen. En in september een vaccin, het
		zou kunnen. Maar het kan ook nog twee jaar duren.”

		Het volledige artikel: Het Parool - Chris van Mersbergen 17 mei 2020

		Bewust besmetten met corona voor vaccintest komt dichterbij
		FD - Thieu Vaessen 14 mei 2020

		Nu de coronacrisis aanhoudt, gaan wereldwijd stemmen op om de ontwikkeling van een vaccin
		te versnellen door proefpersonen bewust te besmetten met het coronavirus. Het gaat om een
		precair debat: is het ethisch gezien wel toelaatbaar om vrijwilligers bloot te stellen aan een
		ziekte die deze proefpersonen het leven kan kosten?

		Tot de voorstanders behoort de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, die wel een reeks
		voorwaarden stelt. Ook Congresleden in de Verenigde Staten pleiten voor zogenoemde
		'blootstellingsstudies'. Inmiddels bekijkt het medische onderzoeksagentschap National
		Institutes of Health (NIH) van de Amerikaanse regering of het bewust blootstellen van
		vrijwilligers aan het coronavirus uitvoerbaar is.

		De verantwoordelijke instantie in Nederland, de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek
		(CCMO) sluit een Nederlandse blootstellingsstudie naar het coronavirus niet bij voorbaat uit.
		'Maar dergelijke studies moeten aan strenge eisen voldoen', zegt Joop van Gerven, voorzitter
		van de CCMO.

		Wetenschappers werken aan circa honderd mogelijke vaccins tegen het coronavirus. Een klein
		aantal vaccins wordt inmiddels getest op menselijke vrijwilligers, vooral op bijwerkingen.
		Onderzoek naar de effectiviteit van de geboden bescherming is veel lastiger, zolang het min
		of meer toeval is of proefpersonen in aanraking komen met het virus.

		Blootstellingsstudies kunnen volgens de WHO grote voordelen hebben, met name doordat de
		resultaten veel sneller beschikbaar zijn. Een ander voordeel is dat onderzoekers de effectiviteit
		van verschillende vaccins beter met elkaar kunnen vergelijken, zo schrijft de organisatie in een
		document dat eerder deze maand is gepubliceerd.

		De organisatie doet een aantal suggesties om de risico's te beperken. Een van de ideeën is
		om alleen jonge volwassenen tot 30 jaar aan de onderzoeken te laten deelnemen. Als de
		proefpersonen toch Covid-19 oplopen, is de kans op een ernstig ziekteverloop bij deze
		jonge volwassenen klein.

		In Nederland reageren deskundigen terughoudend. 'Echt nog te riskant', oordeelt virologe
		Marion Koopmans van het ErasmusMC. Bewuste besmetting met het coronavirus is volgens
		haar pas acceptabel als er zicht is op een succesvolle behandeling van proefpersonen die
		ziek worden.

		Net als Koopmans wijst ook Van Gerven van de CCMO op de risico's voor proefpersonen.
		Vrijwilligers moeten volgens hem goed worden geïnformeerd over de gevaren. Ook moeten de
		onderzoeksresultaten 'een betrouwbare voorspelling' geven over de beschermende werking
		van een vaccin. 'De geschiedenis leert dat deze waarden juist in een crisis snel in de
		verdrukking komen', aldus Van Gerven, tevens hoogleraar neuropsychofarmacologie bij het
		LUMC in Leiden.

		Toch gooit Van Gerven de deur niet dicht. Hij wijst erop dat de CCMO in het verleden al eens
		groen licht heeft gegeven voor een onderzoek naar een malariavaccin, waarbij proefpersonen
		zich lieten prikken door malariamuggen. Het ging om een malariavariant die goed te
		behandelen is.

		Nederland speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van een vaccin tegen Covid-19. Dat
		komt met name doordat de Amerikaanse multinational Johnson & Johnson honderden
		miljoenen dollars investeert in vaccinontwikkeling door zijn dochterbedrijf Janssen in Leiden.
		De onderneming liet onlangs weten dat ze zeker een blootstellingsstudie zal overwegen,
		indien toezichthouders daar toestemming voor geven.

		Volledig artikel: FD - Thieu Vaessen 14 mei 2020

		Frankrijk vindt voorrang VS op corona-vaccin onacceptabel
		Noordhollands Dagblad 14 mei 2020

		De Franse overheid vindt het "onacceptabel" dat Sanofi de Verenigde Staten voorrang geeft op
		het vaccin tegen het coronavirus dat de Franse farmaceut produceert. "Het is onaanvaardbaar
		dat bepaalde landen om financiële redenen bevoorrecht worden", zei Franse onderminister van
		Economische Zaken Agnes Pannier-Runacher donderdag op de radio.

		De Britse topman van Sanofi, Paul Hudson, zei woensdag dat Amerikanen als eersten ter wereld
		het coronavaccin in handen krijgen wanneer het succesvol is ontwikkeld, omdat het land als
		eerste het vaccinonderzoek van Sanofi financierde.

		Franse gezondheidsorganisaties waren niet blij met die opmerkingen van Hudson, onder meer
		omdat Sanofi de afgelopen jaren tientallen miljoenen euro's aan onderzoeksfinanciering ontving
		van de Franse staat. Pannier-Runacher zei dat ze onmiddellijk contact had gezocht met de
		farmaceut. "Het hoofd van de Franse afdeling van Sanofi bevestigde dat er in elk land een
		vaccin beschikbaar zou zijn en uiteraard ook in Frankrijk, omdat het medicijn daar immers wordt
		geproduceerd", aldus de onderminister.

		In april sloot Sanofi zich aan bij het Britse GlaxoSmithKline om aan een virus te werken. Hun
		project wordt gedeeltelijk gefinancierd door het Amerikaanse ministerie van Volksgezondheid.
		Een succesvol vaccin wordt op zijn vroegst eind volgend jaar verwacht.

		Sanofi is een van de grotere spelers onder de tientallen farmaceutische bedrijven die op zoek
		zijn naar een coronavaccin. Branchegenoten als Johnson & Johnson en Inovio Pharmaceuticals
		zijn eveneens in de race.

		Volledig artikel: Noordhollands Dagblad 14 mei 2020

		Wetenschappers pleiten voor lessen leren van polio
		Universiteit Utrecht Nieuws 11 mei 2020

		Bij de grote verscheidenheid aan ziekteverschijnselen is het waarschijnlijk dat het coronavirus
		ook zwakke varianten in de gelederen heeft. Speur deze op en gebruik ze voor de ontwikkeling
		van een vaccin. Een internationale groep wetenschappers uit elf landen pleit voor deze
		benadering. Indertijd bij polio bleek ze als eerste succesvol. Prof. dr. Ineke Braakman en dr.
		Peter van der Sluijs van de Universiteit Utrecht sloten zich aan bij het initiatief van de in Milaan
		werkzame Nederlandse onderzoeker dr. Eelco van Anken.

		De groep wetenschappers denkt dat aandacht voor de mogelijk zwakke broeders onder het virus
		onderbelicht is. Zij zouden wel eens de ideale grondstof kunnen zijn voor op grote schaal toe te
		passen vaccinatie. Bij de huidige beperkte mate van groepsimmuniteit is dit van groot
		economisch en levensbelang. Op deze manier een vaccin ontwikkelen kan mogelijk sneller dan
		er kunstmatig eentje ontwerpen. Het is minder kostbaar bovendien, wat belangrijk is
		voor wereldwijde toepassingen daarmee voor indamming van de pandemie.

		De natuurlijke evolutie van het virus kan de wetenschap helpen om in de voetsporen te treden
		van de poliobestrijding. De geschiedenis van virussen leert dat de middelmatig sterke de
		grootste kans op voortbestaan hebben. Virussen hebben er immers geen baat bij dat hun
		gastgevers overlijden. Dus muteren ze naar een stam die een tandje minder ingrijpend te
		werk gaat. En de zwakke vallen af omdat ze bij het aanvallen van de cel de wedstrijd
		verliezen: ze doven als het ware uit.

		Was het vinden van een zwak virus bij polio nog een gelukkige toevalstreffer, met de huidige
		technieken is het mogelijk gericht op zoek te gaan. Tot nu toe is, voor zover bij de groep
		wetenschappers bekend, meestal slechts een deel van het erfelijk materiaal van de ziekmaker
		bekeken en bovendien niet gekoppeld aan het ziekteverloop van de patiënt. Zij bevelen aan
		om bij besmette mensen met milde ziekteverschijnselen het volledige erfelijke materiaal van
		de virusvarianten te bepalen. De zo geïdentificeerde zwakke virussen kunnen – zo nodig
		verder ongevaarlijk gemaakt – dienen voor de productie van vaccins.

		Het onderzoek naar geschikte mildere varianten zou zich met name moeten richten op
		besmettingen in risicogroepen. Als getroffenen het virus wonderwel zonder kleerscheuren
		overleefd hebben en de afwijkende signatuur van dat virus bekend is, is de stap naar een
		mogelijk vaccin er een van techniek en zorgvuldig testen. Net als bij polio kan het virus z’n
		eigen vaccin opleveren. Mensen moedwillig met een milde variant besmetten maait het gras
		voor de voeten weg bij ziekmakende exemplaren. Het helpt groepsimmuniteit op te bouwen.
		De beperkte risico’s van werken meteen verzwakt virus vragen om goede monitoring, zoals nu
		al bij vaccins voor bof, mazelen en rode hond.

		Meer informatie: The Sane Project

		Volledig artikel: Universiteit Utrecht Nieuws 11 mei 2020

		Hoe Nederland de kennis voor een kansrijk coronavaccin uit handen
		gaf
		Het Parool - Jop van Kempen, Bas Soetenhorst 9 mei 2020

		Een kansrijk coronavaccin waaraan een Amerikaanse farmaceut werkt, is gebaseerd op
		Nederlands onderzoek. Die kennis had hier kunnen blijven, maar de overheid bedankte ervoor.
		Wat rest, is afwachten wanneer het vaccin deze kant op komt.

		Van de ruim 100 kandidaat-vaccins, die er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie nu zijn,
		dichten veel ingewijden Johnson & Johnson de beste papieren toe. En juist dat vaccin is
		gebaseerd op in Nederland ontwikkelde biomedische technologieën: AdVac en PER.C6.

		Dinko Valerio (63), Lex van der Eb (86) en Ronald Brus (56) stonden aan de basis van die
		succesvolle technologieën, waarbij met name Van der Ebs pionierswerk doorslaggevend was.

		Door de overname van het Nederlandse biotechbedrijf Crucell in 2011 door het Amerikaanse
		farmabedrijf Johnson & Johnson, het grootste ter wereld, is nu de VS in de race om het
		coronavaccin te ontwikkelen.

		Als Johnson & Johnson succesvol blijkt, is het maar de vraag wanneer Nederland het vaccin kan
		gebruiken – terwijl het vaccin is gebaseerd op aan de Leidse universiteit ontwikkelde kennis én
		een deel van het onderzoek nog steeds plaatsvindt op Nederlandse bodem: in Leiden, waar de
		ex-medewerkers van Crucell nu in een dochteronderneming van Johnson & Johnson opereren,
		Janssen Vaccines.

		Volledig artikel: Het Parool - Jop van Kempen, Bas Soetenhorst 9 mei 2020

		We zijn dichter bij een vaccin dan we denken
		NPO Radio 1 EO - Wouter Kempenaar 8 mei 2020

		Volgens celbioloog Eelco van Anken en professor cellulaire eiwitchemie Ineke Braakman is de
		oplossing voor de bestrijding van COVID-19 dichterbij dan we denken. In Dit is de Dag praten
		de twee wetenschappers over andere perspectieven op de bestrijding van het virus.

		Braakman denkt dat we een verzwakte vorm van het virus moeten vinden om zo het virus tegen
		te gaan. "Eigenlijk is een verzwakt virus het allerbeste vaccin, er zijn namelijk wel meer levende
		verzwakte virussen. Bij een levend verzwakt virus is de immuunrespons het meest
		vergelijkbaar met een echt virus", aldus de hoogleraar.

		Volgens Van Anken is het niet gevaarlijk om mensen te infecteren met een verzwakt virus, om
		zo het afweersysteem te activeren."Het virus gaat zijn eigen vaccin bedenken, de test is
		eigenlijk al gedaan."

		Braakman denkt dat de kans groot is dat dit slaagt: "Als we alle informatie aan elkaar koppelen
		dan kunnen we op korte termijn stammen identificeren waarmee we dit kunnen doen."
		Braakman denkt dat mensen wel bereid zijn om mee te helpen. "Er zijn nu al veel mensen die
		zeggen: geef mij dat virus maar, dan help ik met de groepsimmuniteit."

		Volledig artikel: NPO Radio 1 - Wouter Kempenaar 8 mei 2020

		Instituut in Bilthoven ontwikkelt drie mogelijke coronavaccins
		Het Parool - Bas Soetenhorst 4 mei 2020

		Onderzoeksinstituut Intravacc uit Bilthoven ontwikkelt drie mogelijke coronavaccins. Dit zegt
		Jan Groen, de net aangetreden CEO van Intravacc.

		Er zijn ‘verkennende gesprekken’ gaande met andere partijen over de productie en distributie,
		aldus Groen. Intravacc staat niet vermeld op een lijst van de Wereldgezondheidsorganisatie
		(WHO), die inmiddels meer dan honderd namen bevat van bedrijven en instellingen die bezig
		zijn met een mogelijk vaccin tegen Covid-19. Volgens Groen is het een kwestie van tijd
		voordat Intravacc ook op die lijst staat.

		Intravacc is in handen van de overheid en valt onder het ministerie van Volksgezondheid. Tot
		vorige maand was het de bedoeling dat het onderzoeksinstituut zou worden geprivatiseerd,
		zoals al in 2012 gebeurde met het Nederlands Vaccin Instituut. Intravacc was tot dat moment
		de onderzoekstak van die eveneens in Bilthoven gevestigde staatsvaccinfabriek. Deze is nu in
		handen van het Indiase Serum Institute, de grootste vaccinproducent ter wereld.

		Intravacc presenteert zich als ‘een brug’ tussen universiteiten en de farma-industrie. De drie
		mogelijke coronavaccins zijn gebaseerd op wetenschap die ook wordt gebruikt voor onder
		andere poliovaccins. Deze gelden al als veilig voor mensen, waardoor de mogelijke vaccins
		sneller in gebruik zouden kunnen worden genomen.

		Een van de vaccins maakt Intravacc samen met de universiteit van Wageningen. “De
		ontwikkeling hiervan zal ongeveer 21 maanden duren tot aan fase 1,” aldus Groen. In die fase
		wordt, als alles volgens plan verloopt, uiteindelijk een kleine groep proefpersonen blootgesteld
		aan het vaccin. In fase 2 gaat het doorgaans om enkele duizenden mensen.

		Voor de andere vaccins neemt fase 1 naar verwachting respectievelijk 9 en 14 maanden in
		beslag. “Uiteraard kunnen we zaken versnellen door een aantal stappen parallel te laten
		verlopen,” aldus Groen.

		Volledig artikel: Het Parool - Bas Soetenhorst 4 mei 2020

		Wageningse onderzoekers gebruiken insecten voor coronavaccin,
		eerste resultaten hoopgevend
		De Stentor - Stephen Friedrichs 29 april 2020

		In de luwte van grote internationale vaccinonderzoeken is ook de Wageningen University (WUR)
		druk bezig met de ontwikkeling van een vaccin tegen corona. Bijzonder: de Wageningse
		onderzoekers maken daarbij gebruik van insecten. De eerste resultaten zijn hoopgevend.

		De Wageningse universiteit is aangesloten bij een Europees onderzoeksteam dat onder leiding
		staat van een Deens bedrijf. Het vaccin dat deze onderzoekers voor ogen hebben, is volledig
		anders dan dat van bijvoorbeeld de Oxford University, vertelt de Wageningse viroloog Linda
		van Oosten.

		,,Wij richten ons op de spikes (stekels) aan de buitenzijde van het coronavirus. Die spikes
		zorgen ervoor dat het virus zich kan hechten aan cellen in een lichaam en schade kan
		aanrichten.’’

		Als iemand het virus heeft gehad, herkent het lichaam bij een volgende besmetting de spikes,
		zo luidt de hypothese. Van Oosten: ,,Het afweersysteem weet dan: dat is foute boel. Zo krijgt
		corona niet nog een keer de kans om binnen te dringen.’’

		De onderzoekers maken nu precies die spikes van het coronavirus na met behulp van het
		baculovirus, dat voor mensen volstrekt onschuldig is. Dat doen zij in cellen van insecten.

		Mogelijk reageert een mensenlichaam op de namaak-spikes hetzelfde als op een coronavirus,
		waardoor na vaccinatie het afweersysteem het coronavirus direct al buiten de deur houdt. Klinkt
		allemaal abstract, maar dat is het niet. Op eenzelfde wijze werd eerder het nu volop
		beschikbare vaccin voor baarmoederhalskanker ontwikkeld.

		,,En ook nu zijn de eerste signalen hoopgevend’’, zegt van Oosten. ,,De aankomende
		maanden willen we al een start maken met testen op muizen. Mocht dat allemaal goed gaan,
		kan eind dit jaar een proef worden gedraaid met mensen.”

		Volledig artikel: De Stentor - Stephen Friedrichs 29 april 2020

		Vijf manieren om een vaccin te maken. En hoe lastig dat is
		NRC Handelsblad - Niki Korteweg 24 april 2020

		Met een vaccin tegen het coronavirus kunnen we terug naar het oude normaal. Meer dan tachtig
		zijn er in ontwikkeling. Welke maakt de meeste kans? En is er echt nog dit jaar een klaar?

		Ruim tachtig zijn er in de maak volgens een lijst die de wereldgezondheidsorganisatie WHO op
		23 april actualiseerde. En internationaal coördinator en subsidieverstrekker Cepi telde op 9
		april 115 initiatieven, waarvan 78 serieuze kandidaten uit allerlei landen. Ook Nederland doet
		mee, met een vaccin van biotechbedrijf Janssen uit Leiden.

		De lijst bevat verschillende soorten aspirantvaccins. De meeste zijn nog niet klaar om al in
		mensen getest te worden, maar zes kandidaten uit de Verenigde Staten, China, het Verenigd
		Koninkrijk en Duitsland al wel. En het CEPI meldt nog twee Chinese kandidaten die al bij
		proefpersonen testen. Deze lopen voorop, maar de race is zeker nog niet gelopen. De weg naar
		een nieuw vaccin is lang, en vol obstakels.

		Opvallend is de grote variatie in typen vaccins op de WHO-lijst. Elke universiteit, elk bedrijf kiest
		zijn eigen strategie, gebaseerd op de kennis die al in huis is. Er zijn grofweg vijf manieren om
		een vaccin te maken. Hoe werken die? Welke is er het snelst en biedt de meeste kansen?
1		Dood virus [4 kandidaat-vaccins]
2		Levend, maar verzwakt virus [2 kandidaat-vaccins]
3		Een stukje viruseiwit [28 kandidaat-vaccins]
4		Ander virus met corona-gen [22 kandidaat-vaccins, w.o. het Leidse Janssen]
5		Genetisch materiaal van virus [20 kandidaat-vaccins]

		Volledig artikel: NRC Handelsblad - Niki Korteweg 24 april 2020

		Vier vragen over vaccins tegen covid-19
		Medisch Contact - Henk Maassen 24 april 2020

		Meer dan honderd kandidaat-vaccins tegen covid-19 heeft de WHO inmiddels geteld. Een
		handvol bevindt zich al in de eerste klinische fasen van onderzoek. Wat kunnen we verwachten?
		Moleculair-viroloog Marjolein Kikkert (LUMC) onderscheidt een viertal categorieën.

		Cécile van Els, hoogleraar Vaccinologie (UU en RIVM): ‘Uiteindelijk moeten we een dossier
		krijgen met preklinische en klinische data die samen de bewijsvoering vormen voor de veiligheid
		en de werkzaamheid van het vaccin. De totstandkoming van dat dossier is wel te versnellen.
		Onderzoeksfasen die we normaal serieel doorlopen, zouden we nu parallel kunnen uitvoeren.
		Dus bijvoorbeeld preklinisch proefdieronderzoek tegelijk met fase-1-onderzoek bij
		proefpersonen. Je kunt ook de productiecapaciteit al eerder starten. Ik verwacht dat dit allemaal
		gaat gebeuren.’

		Volledig artikel: Medisch Contact - Henk Maassen 24 april 2020

		Wat maakt dit coronavirus zoveel gevaarlijker dan zijn voorgangers?
		NRC Handelsblad - Marcel aan de Brugh, Sander Voormolen 18 april 2020

		Wetenschappers over de hele wereld bijten zich vast in het nieuwe coronavirus. In recordtempo
		ontstaat inzicht in hoe dit virus ons ziek maakt.

		De in allerijl opgezette onderzoeken van moleculair biologen, virologen en eiwitchemici schetsen
		inmiddels een beeld van een virus dat de kwetsbaarheden van het menselijk lichaam en de
		menselijke manier van samenleven vrij goed uitbuit.

		Laten we meekijken met een virus dat een menselijke cel binnendringt. Drie moleculen maken
		deze inval mogelijk. Eentje van het virus zelf, het spike-eiwit. En twee van de mens, de ACE2-
		receptor en het eiwitknippend enzym TMPRSS2.

		Volledig artikel: NRC Handelsblad - Marcel aan de Brugh, Sander Voormolen 18 april 2020

		Kabinet ziet af van verkoop van onderzoeksinstituut naar vaccin

		Nederland doet een onderzoeksinstituut voor vaccins in Bilthoven voorlopig toch niet van de
		hand. Het kabinet heeft zich bedacht nu alle landen vanwege coronapandemie op zoek zijn
		naar vaccins.

		De vaccinfabriek van het Bilthovense instituut is in 2012 al geprivatiseerd, en het overgebleven
		onderzoekscentrum Intravacc zou binnenkort volgen. Het kabinet ziet daar nu vanaf. "Het stond
		in de verkoop, maar we zetten dat on hold", zegt minister De Jonge. "Juist in het licht van de
		ontwikkelingen."

		De fabriek is verkocht aan het Indiase Serum Institute. Volgens het radioprogramma Argos en
		De Groene Amsterdammer zette minister Schippers de verkoop door ondanks waarschuwingen
		van experts. Het kabinet verzekerde volgens Argos en De Groene destijds ten onrechte dat
		Nederland in geval van nood weer een beroep zou kunnen doen op de fabriek. Het Serum
		Institute heeft gezegd niets van zo'n afspraak te weten.

		Volledig artikel: NOS 16 april 2020

		Het vaccin tegen corona, hoe is het daar toch mee?
		De Volkskrant - Maarten Keulemans 16 april 2020

		Tien vragen - de ratrace naar het vaccin

		Al voor het eind van het jaar is er een inenting tegen corona, zo ging het deze week opeens
		rond. Vijf kandidaat-vaccins worden zelfs al getest op mensen. Ruis, of reden voor optimisme?
		Tijd voor een bijprater in tien vragen.

		Volledig artikel: De Volkskrant - Maarten Keulemans 16 april 2020

		Podcast De Dag: Tussenstand: de wetenschap versus corona
		NPO Radio 1 17 april 2020

		Veel mensen zien de komst van een vaccin tegen corona als dé oplossing voor de crisis die de
		pandemie wereldwijd veroorzaakt.

		Aan zo'n vaccin, dat besmettingen moet voorkomen, wordt dan ook met man en macht gewerkt:
		volgens de wereldgezondheidsorganisatie worden er momenteel ongeveer 70 coronavaccins
		ontwikkeld, waarvan er acht veelbelovend uitzien. Daarnaast zijn er talloze onderzoeken naar
		bestaande geneesmiddelen die mogelijk kunnen helpen om tegen het virus te vechten als
		iemand besmet is geraakt. In podcast De Dag een update van hoe ver de wetenschap inmiddels
		gevorderd is.

		Viroloog Hanneke Schuitemaker van farmaceutisch bedrijf Janssen Vaccines uit Leiden weet alles
		over de ontwikkeling van de vaccins. Zij leidt het team van één van die acht veelbelovende
		onderzoeken en houdt ondertussen zo goed mogelijk in de gaten welke vorderingen er elders in
		de wereld worden gemaakt.

		Mark de Boer, internist-infectioloog in het Leids Universitair Medisch Centrum, onderzoekt sinds
		februari samen met een grote groep deskundigen de ontwikkelingen op het gebied van
		geneesmiddelen die mogelijk kunnen helpen bij de bestrijding van corona. Naast het
		veelbesproken malariamiddel hydroxycholoroquine, waar [de US president] vol op inzet, zijn er
		volgens hem meer middelen interessant om te bestuderen.

		Volledig artikel: NPO Radio 1 17 april 2020

		Nederlandse wetenschappers ontdekken: Java-apen inzetbaar in
		strijd tegen coronavirus
		AD - Sebastiaan Quekel 17 april 2020 / Science 17 april 2020

		De krabbenetende makaak, beter bekend als de Java-aap, is inzetbaar om nieuwe medicijnen
		en experimentele vaccins te testen in de strijd tegen het coronavirus. Dat blijkt uit onderzoek
		van onder meer het Nederlandse apencentrum Biomedical Primate Research Centre (BPRC),
		zo valt te lezen in het wetenschappelijke tijdschrift Science.

		Java-apen blijken bevattelijk voor het coronavirus. De onderzoekers, die onder meer
		samenwerkten met het Erasmus MC, troffen het virus na blootstelling aan in de longen,
		darmen, neus- en keelvocht en in de milt.

		De longen van de apen bleken bovendien beschadigd. "Het onderzoek toont aan dat een
		infectie met COVID-19 inderdaad kan leiden tot een longziekte, vergelijkbaar met COVID-19
		bij de mens", schrijven de onderzoekers. "Hiermee laten we zien dat Java-apen inzetbaar zijn
		in de strijd tegen de COVID-19-pandemie."

		De resultaten van het onderzoek bieden (internationale) wetenschappers de mogelijkheid
		hun experimentele vaccins en medicijnen te evalueren, meldt BPRC.

		Uit Chinees onderzoek kwam naar voren dat apen maar één keer besmet kunnen worden
		en dat ze dus inderdaad door antistoffen beschermd worden tegen het virus.

		Het BPRC, een van de grootste met publiek geld gefinancierde apenproefdiercentra in Europa,
		werkt al langer nauw samen met het Erasmus MC en het Nederlands Herseninstituut (NIN).
		Vanwege de coronacrisis wordt die samenwerking dit jaar geïntensiveerd. Het aantal proeven
		met apen zal in 2025 met maar liefst 40 procent worden teruggebracht.

		Volledig artikel: AD - Sebastiaan Quekel 17 april 2020 / Science 17 april 2020

		Wageningen Bioveterinary Research betrokken bij tests van vaccins
		tegen coronavirus
		Agri Holland 17 april 2020 / Wageningen Bioveterinary Research 16 april 2020

		Wageningen Bioveterinary Research en de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations
		werken in een nieuwe samenwerking aan de bestrijding en het voorkomen van het coronavirus
		COVID-19. Wageningen Bioveterinary Research zal binnen deze samenwerking preklinische
		modellen voor het coronavirus SARS-CoV2 ontwikkelen, zodat vaccins tegen het virus op
		werkzaamheid en veiligheid voor de mens kunnen worden getest.

		De Coalition for Epidemic Preparedness Innovations coördineert en financiert wereldwijd de
		ontwikkeling van vaccins voor bestrijding van de ziekte COVID-19. Wageningen Bioveterinary
		Research zal in dit samenwerkingsproject testen welke dieren het meest geschikt zijn als
		preklinisch model voor COVID-19.

		Volledig artikel: Agri Holland 17 april 2020 / Wageningen Bioveterinary Research 16 april 2020

		Nederland draagt 50 miljoen bij aan onderzoek naar coronavaccin
		Welingelichte Kringen / ANP 16 april 2020

		Nederland trekt 50 miljoen uit voor onderzoek naar een vaccin tegen het coronavirus.
		Dat schrijft minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) in een brief aan de Tweede Kamer.

		Het geld gaat naar CEPI, de Coalition for Epidemic Prepraredness Innovations. Deze stichting uit
		Noorwegen verzamelt donaties uit de hele wereld om onderzoek naar vaccins tegen
		infectieziekten te financieren.

		Andere Europese landen dragen ook geld bij via CEPI. Tot dusver gaat het in totaal om ruim
		632 miljoen euro. De stichting denkt in 2020 ruim 800 miljoen nodig te hebben. Voor 2021
		gaat het waarschijnlijk om een bedrag in dezelfde orde van grootte. "Ook in de volgende
		onderzoeksfase zal Nederland gaan investeren", aldus De Jonge.

		Volledig artikel: Welingelichte Kringen / ANP 16 april 2020

		Leidse samenwerking ondersteunt ontwikkeling vaccin tegen coronavirus
		LUMC Leids Universitair Medisch Centrum 15 april 2020

		De afdeling Medische Microbiologie van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) gaat de
		werking onderzoeken van een nieuw experimenteel vaccin tegen het coronavirus. Het
		onderzoek vindt plaats in samenwerking met het Leidse farmaceutische bedrijf Janssen, de
		ontwikkelaar van het kandidaat-vaccin. Janssen is onderdeel van het Amerikaanse
		moederbedrijf Johnson & Johnson.

		Volledig artikel: LUMC Leids Universitair Medisch Centrum 15 april 2020

		Eerste gehonoreerde onderzoeksprojecten subsidieregeling COVID-19
		ZonMw 14 april 2020

		Op korte termijn starten acht projecten die direct effect hebben op het verloop van de uitbraak
		van het coronavirus (COVID-19) en de volksgezondheid. Dit is het eerste resultaat van de
		opdracht van het ministerie van VWS aan ZonMw om acuut onderzoek te financieren met directe
		impact op de huidige corona pandemie.

		Vrijwel alle projecten zijn samenwerkingsverbanden van meerdere universitair medische centra,
		universiteiten en andere onderzoeksinstellingen. Het is van belang dat zij zo snel mogelijk
		kunnen starten. Uitgebreidere projectinformatie volgt op ZonMw

		Uit de gehonoreerde projecten: 'Medicijnontwikkeling: studies naar veiligheid en werkzaamheid
		van antilichamen tegen het coronavirus'.

		Volledig artikel: ZonMw 14 april 2020

13 april 2020

zorgnu.avrotros.nl

.
Geld voor onderzoek naar corona-medicijn wordt aan de verkeerde partijen gegeven

Coronavirologen hebben de grootste moeite om geld te krijgen van de Europese Unie voor

onderzoek naar een medicijn tegen het coronavirus. Dat zei viroloog Lia van der Hoek, leider van

de Europese onderzoeksgroep naar coronavirussen.

Van der Hoek, zelf verbonden aan het Amsterdam Universitair Medisch Centrum, leidt een team

van vijftien Europese promovendi dat coronavirussen onderzoekt. 'Als onderzoeksgroep zijn we al

jaren bezig met het in kaart brengen van het coronavirus. Nog voordat het virus in Nederland was,

had ons team al een synthetische versie liggen in Zwitserland.'

Toen het virus begin dit jaar in China een groot probleem werd, nam Van der Hoek contact op met

de EU. 'Ik heb gezegd dat wij al jaren onderzoek doen naar coronavirussen en gevraagd wat de

mogelijkheden zijn om te helpen, maar de EU wilde geen geld voor ons beschikbaar stellen.' Tot

grote verbazing van Van der Hoek bleek enkele weken later al het geld te zijn uitgedeeld aan

andere aanvragers die minder expertise hebben.

Van der Hoek pleitte er in Dit is de Dag voor alle experts in Europa bij elkaar te zetten om een

oplossing te vinden voor de coronacrisis. Nu gebeurt dat volgens haar te versnipperd.

Volledig artikel: zorgnu.avrotros.nl

12 april 2020

Het Parool / NRC / AD et al.

.
Voorzitter Europese Commissie
verwacht vaccin einde 2020

De voorzitter van de Europese Commissie denkt dat tegen het einde van het jaar een vaccin

ontwikkeld is tegen het nieuwe coronavirus. Tot die tijd moet de bevolking rekening houden

met beperkende maatregelen, zegt Ursula von der Leyen tegen Bild am Sonntag.

Volgens Von der Leyen zijn twee van de meest veelbelovende onderzoeksteams in Europa bezig

met het ontwikkelen van een vaccin. "Zij zijn van plan binnenkort met klinische tests te

beginnen", zegt ze. Daarna volgen nog enkele stappen om een vaccin goedgekeurd en massaal

geproduceerd te krijgen, geeft Von der Leyen aan. De Europese Unie is al met fabrikanten in

gesprek over de productie om een snelle vaccinatiecampagne mogelijk te maken.

Zolang er nog geen vaccin is, verwacht Von der Leyen dat er beperkingen blijven gelden voor een

bezoek aan bijvoorbeeld een verpleeghuis. "Zonder vaccin moeten contacten van ouderen zoveel

mogelijk beperkt worden. Ik weet dat dat moeilijk is", aldus de Europees Commissievoorzitter.

"We zullen vele maanden, waarschijnlijk tot volgend jaar, moeten leren leven met het virus."

Volledig artikel: Het Parool / NRC / AD et al.

11 april 2020

Innovation Origins

.
Bradykinin - causing blood vessels to leak - might be the missing link in the disease process of COVDI-19, researchers think

Onderzoekers van het Radboudumc (Nijmegen, Nederland) lijken een essentieel mechanisme te

hebben gevonden in het ziekteproces van COVID-19, dat tot nu toe over het hoofd is gezien.

Bradykinin, waardoor bloedvaten gaan lekken, is misschien de ontbrekende schakel. Als dit

inzicht klopt, heeft het waarschijnlijk belangrijke gevolgen voor de behandeling van de ziekte.

In internationaal samenwerkingsverband wordt nu onderzocht of de nieuwe inzichten en

behandelingen inderdaad effect hebben in de praktijk.

Volledig artikel: Innovation Origins

10 april 2020

NRC - Sander Voormolen

.
Nijmeegs onderzoek: door coronavirus
raken bloedvaten in longen lek

Bij ernstig zieke Covid-19-patiënten raken bloedvaten in longen lek en stromen longen vol vocht.

Als dat inzicht bevestigd wordt, biedt dat perspectief op behandeling.

Onderzoekers in Nijmegen zijn mogelijk op het spoor van het ziekteproces dat Covid-19 in

sommige gevallen zo ernstig maakt. Het coronavirus bindt diep in de longen massaal aan

receptoren op de longcellen, waardoor de bloedvaten gaan lekken op de plaats van de infectie.

Er komt vocht in de longen waardoor de patiënt kortademig wordt. Het is nog een hypothese

die door verder onderzoek bevestigd moet worden.

Volledig artikel: NRC - Sander Voormolen

10 april 2020

Omroep West - Haniff Harharah

.
Antistof tegen coronavirus in de maak:
'Maar niet voor 2021'

Wie kan het coronavirus uitschakelen? Misschien wel Batavia Biosciences, een Leids bedrijf in

biotechnologie dat ruim tien jaar geleden mede is opgericht door Alphenaar Menzo Havenga.

In laboratoria wordt op dit moment druk gesleuteld aan antistoffen die corona kunnen uitroeien.

Batavia Biosciences heeft ook vestigingen in Woburn (Verenigde Staten) en Hongkong. In de

Leidse labs op het Bio Science Park wordt een basis gelegd voor de productie van vaccins. 'Je

groeit cellen, die heb je nodig om te infecteren met het virus', legt viroloog Matthijs Baart uit.

'Dat gaat zich op die cellen vermenigvuldigen. En dat is eigenlijk de basis voor de ontwikkeling

van een vaccin. Meer cellen, meer virus, waardoor we meer vaccins kunnen maken.'

Volledig artikel: Omroep West - Haniff Harharah

9 april 2020

Rijksoverheid Nederland

Snellere procedure vergunningen gentherapie

Er komt een snellere vergunningsprocedure voor bedrijven en laboratoria die medicijnen en

vaccins met genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s) willen testen. De ministerraad heeft

er op voorstel van minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat mee ingestemd

om deze procedure voor de meeste toepassingen te versnellen van 120 dagen nu tot maximaal

56 dagen. Hierdoor kunnen deze farmaceutische bedrijven hun nieuw ontwikkelde

gentherapieën en vaccins sneller in de praktijk testen door middel van klinisch onderzoek.

Volledige informatie: Rijksoverheid Nederland

9 april 2020

NRC - Marcel aan de Brugh

.
Oproep wetenschappers: creëer
nationaal platform voor coronaonderzoek

Uit allerlei disciplines zouden wetenschappers zich moeten buigen over mogelijke exitstrategieën

uit de coronapandemie, schrijft een groep onderzoekers in een brief aan NRC.

Om Nederland zo goed mogelijk uit de coronacrisis te manoeuvreren, moet er onmiddellijk een

nationaal onderzoeksplatform komen. Wetenschappers van allerlei disciplines zouden zich hierin

gezamenlijk moeten buigen over mogelijke uitwegen uit de pandemie, de ‘exitstrategieën’.

Deze oproep doet een groep onderzoekers in een brief aan NRC. De groep, die nu het RIVM

ondersteunt met het doorrekenen van exitstrategieën, bestaat uit circa veertig epidemiologen,

modelleurs, wiskundigen en psychologen. „Maar we moeten ook gedragswetenschappers,

economen en biologen erbij betrekken”, zegt Denny Borsboom, hoogleraar psychologische

methodenleer aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is initiatiefnemer van de brief.

In het uiterste geval, zegt Borsboom, zou de overheid 150 tot 200 wetenschappers kunnen

„vorderen” om zich non-stop met exitstrategieën bezig te houden. „Maar het is beter om het

wetenschappers op eigen initiatief te laten doen.”

Onderzoekfinanciers NWO en ZonMW laten weten een multidisciplinaire aanpak te steunen.

Vorige week werd bekend dat NWO 42 miljoen euro heeft gekregen van het kabinet en die gaat

verdelen om „de meest urgente coronavragen” beantwoord te krijgen. Ook de gezamenlijke

universiteiten (VSNU) steunen het plan.

Volledig artikel: NRC - Marcel aan de Brugh

9 april 2020

De Correspondent - Rosanne Hertzberger

.
Hoe vaccinmakers zich wapenen
tegen een volgende uitbraak

Nieuwe experimentele technieken kunnen ertoe leiden dat er bij een nieuw virus sneller een

vaccin komt.

De eerste groep kandidaten: DNA- en RNA-vaccins

De vaccinbedrijven die we al als eerste in de media zagen verschijnen met hun studies hebben

veelbelovende namen als Inovio, Moderna, BioNTech en CureVac. Deze vaccins bestaan allemaal

uit een klein stukje erfelijk materiaal van het coronavirus, DNA of RNA. Door dat te introduceren

in onze eigen lichaamscellen, maakt het lichaam zelf de eiwitten aan van de ziekteverwekkers.

Dit is wezenlijk anders dan de bestaande vaccins. Die bestaan allemaal uit levende verzwakte of

gedode ziekteverwekkers of alleen een attribuut van de ziekteverwekker, een stukje van een

eiwit of een onderdeel van zijn jas. Er volgt een stevige afweerrespons, die vervolgens in het

immuungeheugen terechtkomt en de gevaccineerde onkwetsbaar maakt voor een infectie met

de echte ziekteverwekker.

Die reactie is niet wezenlijk anders dan een infectie met een echt coronavirus. Ook daar

presenteren de cellen van ons lichaam een stukje eiwit van de ziekteverwekker op hun

buitenkant om als het ware het immuunsysteem een signalement te geven van de vijand. Door

te vaccineren met RNA, of DNA, of een ander ‘voertuig’ dat dat stukje ziekteverwekker in het

lichaam introduceert, zet je hetzelfde mechanisme in werking, maar dan zonder de

gevaccineerde ziek te maken.

Een belangrijk voordeel van deze technologie is de snelheid waarmee je bij een uitbraak als

deze nieuwe vaccins kunt ontwerpen en produceren. De vaccinmakers hadden het virus zelf

niet eens nodig om te beginnen met het ontwerp. Met de genetische code konden ze aan de

slag. Het probleem is dat er nog nooit een vaccin geproduceerd is met deze technologie, en

dus grootschalig bij mensen is getest en voor massavaccinatie is goedgekeurd.

De tweede groep kandidaten: een virus bevechten met een ander virus

In totaal zijn er nu 44 vaccins in de running om deze pandemie een halt toe te roepen. Ze

maken gebruik van een tiental verschillende vaccinatietechnologieën.

Sommige van die technologieën kennen we uit de vaccins in ons Rijksvaccinatieprogramma.

Zo wordt er gewerkt aan een zogenaamd ‘geïnactiveerd’ vaccin, dat bestaat uit virusdeeltjes die

worden gedood. Ook worden er vaccins ontwikkeld die bestaan uit alleen een (deel van een)

eiwit van het virus, waartegen een immuunrespons wordt opgewekt, zoals bij ons HPV-vaccin.

Ook de typische mazelentechniek wordt onderzocht waarin levende, sterk verzwakte

virusdeeltjes zitten die mensen niet meer ziek kunnen maken, maar die wel immuniteit

geven tegen the real deal.

Janssen Vaccines and Prevention Leiden

Het Leidse bedrijf Janssen Vaccines and Prevention, onderdeel van de Amerikaanse farmagigant

Johnson & Johnson, werkt aan een vaccin tegen covid-19. In hun vaccin maken zij gebruik van

een zogenoemd adenovirus, dat kreupel is gemaakt zodat het mensen niet ziek kan maken. In

het lab worden ze genetisch aangepast zodat ze zich niet meer kunnen vermenigvuldigen in de

cellen van het menselijk lichaam. Er is maar een uitzondering, dat zijn de menselijke cellen die

groeien in de productiefaciliteit van Janssen zelf. Die cellen dragen het ontbrekende stukje

genetisch materiaal bij zich zodat de virussen daar wel kunnen repliceren en er genoeg virus

kan worden gemaakt voor de vaccins. Je kan zo’n virus ‘laden’ met erfelijk materiaal van

allerlei ziekteverwekkers. Als je er bijvoorbeeld een stukje coronavirus in zet, en het inspuit,

dan gaat het menselijk lichaam dat onschuldige corona-eiwit zelf maken. En dat resulteert

in die essentiële afweerrespons met bijbehorend geheugen: immuniteit!

Deze adenovirussen werden al eerder ingezet als onderdeel van een ebolavaccin. Dat vaccin is

inmiddels al verder gevorderd, het werd al ingezet voor vaccinaties in gebieden net buiten de hot

zone van de ebola-uitbraak in Rwanda en de Democratische Republiek Congo. Het wacht

momenteel bij het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) op toelating tot de markt.

In het lab worden ze genetisch aangepast zodat ze zich niet meer kunnen vermenigvuldigen in

de cellen van het menselijk lichaam. Er is maar een uitzondering, dat zijn de menselijke cellen

die groeien in de productiefaciliteit van Janssen zelf. Die cellen dragen het ontbrekende stukje

genetisch materiaal bij zich zodat de virussen daar wel kunnen repliceren en er genoeg virus

kan worden gemaakt voor de vaccins.

Van alle vaccinkandidaten maakt bijna de helft gebruik van een nieuwe flexibele technologie, die

snel op te schalen is en waar vaccinproductie kan beginnen op basis van een bestandje met de

genetische code.

Volledig artikel: De Correspondent - Rosanne Hertzberger

9 april 2020

Het Parool - Els Quaegebeur

.
Viroloog: Agressieve virussen waaraan
mensen snel doodgaan, sterven snel uit

Viroloog Lia van der Hoek (55) [Amsterdam UMC] doet volop onderzoek naar een antiviraal

middel tegen Covid-19 – een race tegen de klok. Schamel lichtpuntje: ‘Extreem agressieve

virussen sterven snel uit.’

“Het coronavirus verspreidt zich opvallend snel en als je het kweekt in een laboratorium is het

zeer agressief om mee te werken. De cellen waarop je het loslaat zijn in een dag of twee, drie

dood. Je kunt het makkelijk kweken. Niet zo gek, want het gedraagt zich behoorlijk promiscue en

totaal niet selectief: het komt van vleermuizen, zit zomaar in een dierenmarkt, gaat makkelijk

van mens tot mens, de tijgers van een New Yorkse dierentuin zijn ook al geïnfecteerd… Terwijl

de verkoudheidscoronavirussen helemaal niet makkelijk te kweken zijn. Die moet je bijna

smeken iets te doen met een cel.”

“Er verstrijken vele jaren voor je een vaccin op de markt hebt. En dan is maar de vraag hoe goed

het beschermt, want daar kom je pas achter als een ziekte flink woekert; alleen dan kun je een

vaccin testen met een groep die het krijgt en een controlegroep die je het niet geeft. Als we

straks een vaccin hebben, woekert er misschien wel helemaal niets. Als je dan ziet hoe

succesvol we zijn met antivirale therapie voor infectieziektes als hiv en hepatitis C, vestig ik

mijn hoop toch daarop.”

“Ik vermoed dat we Covid-19 nooit meer kwijtraken. Wel denk ik dat het zijn agressiviteit zal

verliezen omdat vrijwel iedereen er de komende jaren mee in aanraking komt en wij onze

geheugenimmuniteit hebben. Mede daardoor kan het mogelijk even mild worden als de vier

verkoudheidscoronavirussen die we al kennen.”

“Het meeste vertrouwen valt te halen uit de evolutieleer, de survival of the fittest van Darwin.

Extreem agressieve virussen waaraan mensen snel doodgaan, zijn niet de fittest, want die

sterven snel uit. De sterkste virussen zijn zij die hun gastheer zo mild behandelen dat hij kan

blijven rondlopen en verspreiden. Onder druk van de leer van Darwin is de kans groot dat Sars-

Cov-2 een verkoudheidsvirus wordt. Ik acht dat veel aannemelijker dan dat het zich ontwikkelt

tot iets zeer agressiefs.”

Volledig artikel: Het Parool - Els Quaegebeur

7 april 2020

Link magazine

.
Leidse technologieën en een hechte supply chain
versnellen ontwikkeling COVID-19 vaccin flink

Farmaceut Janssen in Leiden: Het ontwikkelen van een vaccin kan niet zonder een goed begrip

van de wisselwerking tussen virus en antilichamen. Dat vergt de ontwikkeling van een model

waarvoor we tools als artificiële intelligentie en machine learning inzetten. Die technologieën

gebruiken we ook voor het ontwikkelen van het productieproces. We kunnen een digitale versie

van onze productie – een digital twin - maken en vele duizenden data-punten daarin

analyseren om in een vroeg stadium alle mogelijke knelpunten te kunnen identificeren.

De AdVac® en PER.C6®-platformtechnologieën, ontwikkeld door Janssen Pharmaceutical

Companies in Leiden, onderdeel van het Amerikaanse farmaceutische concern Johnson &

Johnson, zijn dé instrumenten die gebruikt worden om snel een COVID19-vaccin te ontwikkelen

Veel sneller dan de 18 tot 24 maanden die daar normaal gesproken voor nodig zijn, vertelt Dirk

Redlich, Vice President, Head CMC Development and Clinical Trial Material (CTM) Production.

Dat platform, aldus zijn collega Paul Ives, Senior Director Drug Substance Development, ook in de

conference call aanwezig, is vergelijkbaar met het platform waarmee autobouwers werken: ‘Daarin

is vastgelegd wat de configuratie is van het chassis. Daar bovenop kunnen dan verschillende

carrosserieën gebouwd worden, sedan, hatchback of cabriolet – in dit geval zijn dat verschillende

kandidaat vaccin vectors. In 2014-2015 hebben wij in Leiden datzelfde platform gebruikt voor de

ontwikkeling van het vaccin tegen Ebola. Heel veel zaken liggen dus al op zijn plaats, vandaar

dat we nu veel snelheid kunnen maken in de ontwikkeling van een COVID-19 vaccin.’ Snel

betekent in dit geval dat reeds in september de eerste klinische testen op mensen zullen

plaatsvinden en al begin volgend jaar de eerste dosissen van het vaccin voor gebruik in

noodgevallen kan plaatsvinden om de pandemie de kop in te drukken.

Maar het is verre van een gelopen race, zo maken beide mannen ook duidelijk. Er is op dit

moment met het AdVac-platform een kandidaat vaccin geselecteerd dat momenteel in dieren

getest wordt. Parrallel daaraan wordt de productie opgeschaald waarvoor de ook in Leiden

ontwikkelde PER.C6®-technologie belangrijk is. Die cellijn geeft een hoge ‘opbrengst, zo duidt

Redlich. ‘Dankzij die hoge kwaliteit van de output kunnen wij onze productie snel opschalen,

van de gebruikelijk 10 liter naar 1000 liter. Daarvoor hebben we binnen Johnson & Johnson

voldoende capaciteit in mensen en middelen beschikbaar. Naast de productiefaciliteit in

Leiden zijn we er ook een aan het opzetten in de VS en in andere plaatsen in de wereld.’

Volledig artikel: Link magazine

6 april 2020

Skipr - Sytse Wilman

.
Gamification voor corona-vaccin
wint Nederlandse hackathon

Een project om met een puzzelgame de zoektocht naar een vaccin tegen het coronavirus te

versnellen, is de winnaar van de Nederlandse hackathon in de categorie Zorg & Welzijn.

Tijdsbesparing van een jaar en tien keer minder inzet van wetenschappelijke medewerkers. Dat

zijn de doelstellingen van AnalysisMode, een tool die helpt bij de zoektocht naar een vaccin

tegen het coronavirus. Het systeem ziet eruit als een puzzel game, die gespeeld kan worden

door leken. Zij moeten visuele patronen herkennen.

De oplossingen van de gamers vormen de input voor een algoritme. Dat algoritme werd eerder al

gevalideerd door de technische universiteit van Denemarken. Een internationaal team probeert

de gamification nu verder van de grond te krijgen. Het winnen van de Nederlandse

hackathon levert drieduizend euro op. Daarnaast krijgen het winnende team ook hulp van onder

meer de TU Delft om het concept verder in productie te nemen.

Nederland was bij lange niet het enige land waar afgelopen weekend innovatieve teams zich 48

uur stortten op een corona-gerelateerd probleem. In 52 andere landen gebeurde hetzelfde. De

beweging #hackthecrisis begon drie weken geleden met een hackathon is Estland, maar groeide

snel uit tot een wereldwijd verschijnsel. Steeds meer grote spelers, zoals Microsoft, Google en

Philips, stellen middelen en expertise ter beschikking. Voor volgende week staat een hackathon

op wereldschaal op het programma. De organisatie mikt op een miljoen deelnemers.

Meer over de Nederlandse hackathon en de bijbehorende innovaties is te lezen bij Zorgvisie.

Volledig artikel: Skipr - Sytse Wilman

6 april 2020

Zorgwijzer - Koen Kuijper

Coronavaccin: de stand van zaken

Volgens de NOS zijn er wereldwijd al ruim 40 bedrijven en academische instellingen die werken

aan een vaccin. De ‘race’ is dus in volle gang.

Vier bedrijven die volgens experts voorop lopen in de ontwikkeling van een coronavaccin:

Moderna: biotechbedrijf uit Boston (VS) die in de Amerikaanse stad Seattle als eerste is gestart

met klinische tests.

Janssen Biologics: dochterbedrijf van Johnson & Johnson die op basis van dierproeven een

geschikt kandidaat-vaccin heeft geselecteerd.

Pfizer & BioNTech SE: Amerikaans en Duits bedrijf die samenwerken bij de ontwikkeling van

een vaccin.

CureVac: een ander Duits biotechbedrijf dat goed op weg lijkt te zijn naar een werkzaam vaccin.

Een eerste belangrijke stap naar een vaccin werd gezet door het Peter Doherty Institute for

Infection and Immunity in Australië. Door de onderzoekers werden vier soorten immuuncellen

geïdentificeerd die COVID-19 kunnen bestrijden. Dit is belangrijke informatie, want een vaccin

moet precies dezelfde immuuncellen activeren. Science Alert

Volgens onderzoekers van de Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory muteert het

coronavirus zich nauwelijks. Dat is goed nieuws voor de ontwikkeling van een vaccin, omdat deze

dan langdurig bescherming biedt. Zo muteert het griepvirus zich veel sneller. Vaccins die

daarvoor worden ontwikkeld, bieden dan ook slechts tijdelijk bescherming. Vandaar dat veel

kwetsbaren ieder jaar een griepprik krijgen. New York Post

Volledig artikel: Zorgwijzer - Koen Kuijper

4 april 2020

NRC Handelsblad - Rosanne Hertzberger

Just big pharma blijft globaal handelen

Wat maken we toch weinig spullen in dit land. Wat zijn we toch afhankelijk en kwetsbaar.

Alles moet worden geïmporteerd.

We lopen over van het voedsel. Maar we hebben geen honger, we hebben ademnood en griep,

we hebben medische apparatuur nodig en bovenal vaccins.

En nu? Nu werkt Janssens V&P in Leiden aan een belangrijk kandidaatvaccin voor corona. Een

vaccin met de adenovirussen en bijbehorende cellijn die ooit groot werden gemaakt door Crucell,

het Nederlandse biotechwonder. Alleen is het geen Nederlands vaccin meer. Janssens is

onderdeel van de Amerikaanse megafirma Johnson&Johnson (J&J).

Volledig artikel: NRC Handelsblad - Rosanne Hertzberger

4 april 2020

NOS op 3

.
Zo ver zijn we in de zoektocht
naar een vaccin tegen corona

Het is dé oplossing tegen het coronavirus: een vaccin. Maar wanneer is dat er?

Het is een race tegen de klok: wie heeft het eerst een vaccin tegen corona?

In deze video leggen we uit wat de status is van die zoektocht.

Universiteiten en farmaceutische bedrijven over de hele wereld werken er hard aan. Ook de

farmaceut Janssen uit Leiden is in de race. Zij kozen deze week welk mogelijk vaccin tegen

corona zij definitief verder gaan ontwikkelen. Maar; de weg naar succes is lang. En ook

anderen willen zo snel mogelijk hun vaccins gaan testen.

Wat moet er nog gebeuren voor we een definitief coronavaccin kunnen verwachten?

Volledige uitzending: NOS op 3

4 april 2020

NRC Handelsblad - Wouter van Noort

Future Affairs

Ondernemer Liliane Limpens lanceerde een informatieplatform over hoe het gaat met de

ontwikkeling van een coronavaccin.

Volledig artikel: NRC Handelsblad - Wouter van Noort

3 april 2020

Tweakers

.
Coronaonderzoek krijgt voorrang
bij Nederlandse en Belgische computers

De Nederlandse 'nationale supercomputer' Cartesius en de Belgische BrEniac zijn met voorrang

beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek naar het nieuwe coronavirus en een vaccin tegen

de covid-19-ziekte.

De ict-samenwerkingsorganisatie van onderwijs- en onderzoeksinstellingen van Nederland SURF

biedt wetenschappers samen met de NWO een fasttrackprocedure aan om met voorrang van

de high performance computing-faciliteiten van de organisatie gebruik te kunnen maken voor

aan corona gerelateerd onderzoek. Het gaat dan onder andere om gebruik van de

supercomputers Cartesius, het LISA-cluster en de HPC Cloud. Daarnaast leveren de

organisaties op verzoek opslag, kennis en ondersteuning.

Om in aanmerking te komen, moet onderzoek aanvullend zijn op bestaande studies van het

RIVM of de WHO.

Volledig artikel: Tweakers

3 april 2020

Op1

.
Hanneke Schuitemaker over het
ontwikkelen van een vaccin tegen corona

Over de hele wereld wordt in labs koortsachtig gewerkt aan hét vaccin tegen Corona. Zo ook in

een lab in Leiden van farmaceut Janssen Vaccines. Die zoektocht wordt geleid door hoofd vaccin

ontwikkeling Hanneke Schuitemaker. Zal het langverwachte vaccin tegen corona van Nederlandse

bodem komen? Schuitemaker vertelde erover bij Op1.

Volledige uitzending: Op1

2 april 2020

.
De Groene Amsterdammer -
Margreet Fogteloo en Emy Koopman

.
Het idee dat je dit kunt
voorspellen is niet reëel

Roel Coutinho: ‘Kijk, dat Nederlands Vaccininstituut, dat is een heel ander hoofdstuk. In het

verleden was het maken van vaccins een overheidstaak. Het RIVM heeft daar een zeer

belangrijke rol in gespeeld, die hadden een enorm goede vaccinproductie, daar stonden ze

internationaal om bekend. Toch was ik er helemáal niet voor om die vaccinproductie te

handhaven. Ik zei toen ook tijdens discussies daarover: dat kan de overheid niet meer, die tijd

is voorbij, een overheidsorganisatie is daar te log voor. Je moet het nu hebben van grote

farmaceutische bedrijven en van kleine innovatieve nieuwe bedrijven die als start-ups

beginnen. Dat is nu eenmaal de realiteit op dit moment.

Uiteindelijk is de vaccinproductie door de Indiërs overgenomen, en een klein stukje, waarin veel

kennis zat over afweer, is naar het Centrum voor Infectieziektebestrijding gekomen. Daar was ik

ook wel voor, omdat die kennis niet verloren moest gaan. Daardoor is het CIb inhoudelijk

versterkt, maar niet met een vaccinbedrijf.’

Het is een te grote investering voor een overheid om vaccins te maken, waar veel te veel risico’s

aan verbonden zijn. Heel veel vaccins halen het nooit. Een van de redenen om dat

Vaccininstituut in Nederland nog zo lang in stand te houden was dat ze bepaalde vaccins

maakten die goed verkochten, maar het maken van nieuwe vaccins is veel lastiger. De ideeën

voor nieuwe vaccins komen vaak voort uit universiteiten, die doen het voorbereidende,

fundamentele onderzoek. Voor de productie zijn de grote farmaceutische bedrijven nodig, die

hebben ook sterke onderzoeksafdelingen. Daar kan je als overheidsbedrijf gewoon niet meer

tegenop.

Volledig artikel: De Groene Amsterdammer - Margreet Fogteloo en Emy Koopman

2 april 2020

FD Financieele Dagblad - Alex Ruitenbeek

.
Volhardende viroloog is dichtbij
een vaccin tegen het coronavirus

Portret van viroloog, hoogleraar en hoofd virale vaccins Hanneke Schuitemaker, Zij leidt bij

Janssen Vaccines in Leiden [Johnson & Johnson] het onderzoek naar een vaccin tegen corona,

met een team van rondhonderd mensen. De ontwikkeling van het virus gaat sneller dan

gedacht, al is het de vraag of het vaccin er komt voor de verwachte tweede golf besmettingen.

Schuitemaker kan als een van haar prestaties haar vaccin tegen ebola aanvoeren, het virus

dat West-Afrika al jaren treft.

Volledig artikel: FD Financieele Dagblad - Alex Ruitenbeek

2 april 2020

nu.nl

.
De zoektocht naar een coronavaccin:
komt het nog op tijd?

In Nederland zorgt het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), die beoordelen of

een medicijn betrouwbaar is, ervoor dat onderzoeksdossiers in het kader van COVID-19 sneller

worden beoordeeld.

Daarnaast heeft het Europese geneesmiddelenbureau EMA, dat toezicht houdt op de kwaliteit

van geneesmiddelen voor mens en dier binnen de Europese Unie, een richtlijn - pdf - opgesteld.

Daarin is onder meer vastgelegd hoe in uitzonderlijke situaties, bijvoorbeeld als proefpersonen

in isolatie moeten, de kwaliteit van de onderzoeksdata gewaarborgd kan worden. Ook staat in

de richtlijn welke onderzoeksdata nodig zijn om tot een vaccin of medicijn te komen dat op de

markt gebracht kan worden.

Virusdeskundige Leonoor Wijnans van het CBG en lid van de EMA-taskforce:

Een voordeel is dat veel vaccins die nu ontwikkeld worden, gebaseerd zijn op bekende

vaccinconstructen. Een goed voorbeeld hiervan is het vaccin waarmee de Leidse farmaceut

Janssen bezig is. Het bedrijf gebruikt dezelfde werkwijze voor de ontwikkeling van een vaccin

tegen COVID-19 als bij een vaccin tegen ebola. Van deze vaccinconstructen bestaan al veel

veiligheidsdata en daarom zijn bepaalde dierstudies niet meer nodig.

Volledig artikel: nu.nl

1/4 april 2020	. VPRO Argos - Belia Heilbron en Karlijn Kuijpers	. Nederland zette eigen vaccinonderzoek in de verkoop
	. De Groene Amsterdammer - Belia Heilbron en Karlijn Kuijpers	. Je gaat toch ook de brandweer niet verkopen?
	NPO Radio 1 \| Human \| VPRO \| Argos	. Nederland zette eigen vaccinonderzoek in de verkoop: vijf vragen over privatisering

Ondanks waarschuwingen en verzet van experts heeft de Nederlandse overheid de afgelopen tien

jaar de productie van en onderzoek naar vaccins bewust uit handen gegeven aan de industrie.

Dat blijkt uit een reconstructie die het onderzoeksjournalistieke platform Investico maakte

voor Argos en De Groene Amsterdammer.

Volledige artikels / uitzending: VPRO Argos, De Groene Amsterdammer, NPO Radio 1 | Human | VPRO | Argos

1 april 2020

Linkedin - Hugo de Jonge

.
Ministerie VWS stelt 42 miljoen euro
beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek

We weten nog zo weinig over het #Coronavirus. Daarom stellen we €42 miljoen beschikbaar voor

wetenschappelijk onderzoek. Bijvoorbeeld onderzoek naar medicatie of de impact van

maatregelen op de samenleving. https://lnkd.in/enZd4eC

Door Hugo de Jonge, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport | vicepremier

Volledig artikel: Linkedin - Hugo de Jonge

1 april 2020

unity.nu

.
Universiteit wil 2 miljoen ophalen
voor corona onderzoek LUMC

De universiteit Leiden is de crowdfundingsactie #wakeuptocorona gestart. De universiteit wilt twee

miljoen euro ophalen om onderzoekers in het LUMC te steunen met bijvoorbeeld virusremmers,

geneesmiddelen en kandidaat-vaccins.

De gebruikelijke procedures voor het aanvragen van financiering vindt de universiteit te lang

duren. Door de crowdfundingsactie kan noodzakelijk en urgent onderzoek direct en in een hogere

versnelling worden uitgevoerd.

Volledig artikel: unity.nu

1 april 2020

nu.nl | NOS

.
Leidse farmaceut:
Eerste resultaten zijn echt positief

Hanneke Schuitemaker, hoofd virale vaccins bij farmaceut Janssen, zegt geen garanties te

kunnen bieden, maar vol vertrouwen te zijn dat het bedrijf in Leiden op dit moment een

werkend vaccin tegen het coronavirus ontwikkelt.

Maandag werd bekend dat de farmaceut uit tien opties voor een vaccin er een heeft gekozen

die het positiefste resultaat had op basis van dierproeven en daarnaast op grote schaal

geproduceerd kan worden.

"Uit de tests bleek dat dit vaccin antistoffen aanmaakt die zich kunnen hechten aan het

coronavirus en dit kunnen neutraliseren", vertelt Schuitemaker. Het gaat nog om resultaten

in de eerste testfase.

Toch besloot het Amerikaanse moederbedrijf van Janssen, Johnson en Johnson in samenwerking

met de Biomedical Advanced Research and Development Authority (BARDA), onderdeel van het

Amerikaanse ministerie van gezondheid, diezelfde maandag ruim 1 miljard dollar (zo'n 900

miljoen euro) te investeren in de ontwikkeling van het vaccin.

Volledig artikel / volledige uitzending: nu.nl | NOS

31 maart 2020

Zorg Krant

.
Krachtenbundeling voor een
Corona Research Fonds

Amsterdamse academische fondsen hebben hun krachten gebundeld in een gezamenlijk Corona

Research Fonds. Met het geld uit dit fonds kunnen wetenschappers bij het academisch ziekenhuis

Amsterdam UMC zo snel mogelijk aan de slag met corona-onderzoek.

De samenwerkende stichtingen van Amsterdam UMC slaan samen met de fondsen van de

Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit, het Amsterdams Universiteitsfonds en de

VUvereniging de handen ineen in de strijd tegen het coronavirus. Doel van dit Corona Research

Fonds is om wetenschappers in Amsterdam UMC die een (klinische) studie willen doen, de kans

te geven om versneld aan de slag te gaan.

Volledig artikel: Zorg Krant

30 maart 2020

.Newsmonkey - Mick van Loon

.
Zoektocht naar coronavaccin
lijkt sneller te verlopen dan verwacht

Moderna | NIAID US

De klinische tests zijn begonnen van een mogelijk vaccin dat door Moderna en de National

Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID) is ontworpen: mRNA-1273 [messenger-RNA].

Het is een vorm van RNA die als ‘boodschapper’ (messenger) twee processen met elkaar

verbindt: de transcriptie, waarbij een stuk DNA (een gen) overgeschreven wordt tot mRNA, en

de translatie, waarbij het mRNA wordt vertaald naar een keten van aminozuren (een eiwit).

Met deze mRNA-technologie worden fragmenten van genetische code in de spieren van een

persoon geïnjecteerd, zodat de spiercellen zelf het virale eiwit gaan produceren om immuniteit

te creëren, met dat verschil dat het mRNA alleen de instructies levert voor hoe je cel dat eiwit

kan maken. En als het eenmaal is gemaakt, neemt het immuunsysteem het over en doet het

zijn werk.

De aanpak van het RNA-vaccin heeft één groot voordeel: snelheid. Wetenschappers hoeven

alleen maar de genetische sequentie van het virus te kennen en ze kunnen de productie van

een RNA-vaccin binnen enkele weken synthetiseren en opschalen.

Zolang het goed is geformuleerd, wordt RNA beschouwd als bijna onschadelijk om in mensen

te injecteren, en een fase 1-onderzoek als dit is dan ook gemakkelijk te starten. We weten in

ieder geval dat het RNA de mensen in de proef niet schaadt.

Janssen NL | Johnson & Johnson US

Bij Janssen onderzoeken ze momenteel een minder experimentele aanpak: het ontwikkelt

een op vectoren gebaseerd vaccin, een methode die leidde tot het ebolavaccin. In wezen is het

gebouwd op een niet-replicerend verkoudheidsvirus (of virale vector) waaraan een beetje

coronavirusgenetica is toegevoegd. Het vaccin zou in de spieren van een persoon worden

geïnjecteerd, waar het geïnjecteerde virus een eiwit genereert. Als dat eiwit correct ‘vouwt’ (de

juiste vorm bereikt), kan het een immuunrespons veroorzaken. Het virus dat als vector wordt

gebruikt, kan trouwens niemand ziek maken. Het stukje corona dat erin zit moet ervoor

zorgen dat een lichaam antistoffen gaat maken.

Volledig artikel: Newsmonkey - Mick van Loon

30 maart 2020

.
FD Financieele Dagblad - Thieu Vaessen
NOS | NRC

.
Leids coronavaccin mogelijk
begin volgend jaar beschikbaar

Om snelle beschikbaarheid mogelijk te maken, gaat Johnson & Johnson $1 mrd investeren in de

ontwikkeling en productie van het vaccin. Een belangrijk deel van dat geld gaat naar de vestiging

in Leiden [Janssen V&P, red.], waar het bedrijf zijn vaccinactiviteiten heeft geconcentreerd.

De investering van $1 mrd is ook bestemd voor uitbreiding van de productiecapaciteit naar 1

miljard doses per jaar. De huidige fabriek in Leiden kan 300 miljoen doses produceren. Johnson

& Johnson is van plan om in ieder geval in de Verenigde Staten een tweede vaccinfabriek te

bouwen.

Hanneke Schuitemaker, hoofd virale vaccins: "Vandaag hebben we het interessantste kandidaat-

vaccin uitgekozen, dat nu verder onderzocht wordt. Daarnaast hebben we twee reserve-kandidaten

geselecteerd. Dat maakt de kans het grootst dat het juiste vaccin rootschalig in productie kan."

De verwachting is dat in september klinische studies bij mensen starten. Begin volgend jaar hoopt

de farmaceut de eerste vaccins te kunnen leveren. "Dat is wel in het meest gunstige geval", zegt

Schuitemaker. "Dat zou dan gaan om gebruik in noodsituaties, dus dat is ook afhankelijk van

hoe de pandemie er tegen die tijd uitziet."

Bij de ontwikkeling van zijn coronavaccin krijgt Janssen steun van de Amerikaanse overheid, met

name van het Amerikaanse agentschap Barda. Het agentschap betaalt ook een deel van de

investeringssom van $1 mrd.

Nu één kandidaat-vaccin is geselecteerd, gaat Janssen in Leiden beginnen met grootschalige

productie van het middel. Een vroegtijdige start is noodzakelijk, omdat gebruik wordt gemaakt

van biologische processen die niet snel zijn op te schalen. Een goedgekeurd vaccin zal uiteindelijk

tegen kostprijs ter beschikking komen. Het middel zal 'betaalbaar' zijn.

De eerste testen met het vaccin op mensen zullen buiten Nederland plaatsvinden. Janssen

besloot al eerder in principe uit te wijken naar de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk,

omdat de Nederlandse procedures te tijdrovend zouden zijn.

Volledig artikel / volledige uitzending: FD Financieele Dagblad - Thieu Vaessen, NOS | NRC

29 maart 2020

WNL NPO 1

.
Rusland pleegt digitale inbraak bij
Nederlandse universiteiten voor corona-vaccin

Volgens Commandant der Strijdkrachten Rob Bauer plegen landen als Rusland en China

cyberaanvallen op Nederlandse universiteiten en onderzoekscentra. Hiermee proberen ze

informatie te bemachtigen over het coronavirus en een mogelijk vaccin. “Iedereen is op zoek

naar vaccins”, zei de defensiechef.

Bauer reageert op het feit dat er een groei is in het aantal cyberaanvallen. “Het bijzondere van

deze vijand is dat hij overal is, ook bij traditionele vijanden. De Russen zijn voor de NAVO een

tegenstander, maar ook zij hebben last van het coronavirus. Iedereen is op zoek naar vaccins.

Als er dus ergens onderzoek wordt gedaan naar een vaccin, dan zie je dus dat er landen via

cyber op zoek zijn naar de resultaten van het onderzoek.”

Op de vraag of hij op landen als Rusland en China doelt, antwoordt Bauer bevestigend.

Volledige uitzending: WNL NPO 1

27 maart 2020

.
NOS Nieuwsuur artikel
NOS Nieuwsuur uitzending

.
Komt hét corona-vaccin uit Leiden?
'In september gaan we op mensen testen'

Het farmaceutisch bedrijf Janssen Vaccines [Johnson & Johnson] uit Leiden denkt een mogelijk

corona-vaccin in september op mensen te kunnen gaan testen. Dat is eerder dan verwacht.

Het startsignaal was in januari 2020, toen China met de genetische code van het coronavirus naar

buiten kwam. "De afgelopen twee maanden hebben we gekeken wat voor afweerreactie het

opwekt in dieren. Normaal duurt die fase twee jaar."

Vanaf nu gaat het Leidse bedrijf het materiaal produceren dat het vanaf september in mensen

gaat testen. Hoofd virale vaccins Hanneke Schuitemaker: "Parallel daaraan gaan we ook alvast

opstarten met het produceren van vaccins. Dat doen we at risk, we weten niet of ons vaccin gaat

werken. Maar als het werkt, dan hebben we alvast een voorraadje. Dat is onze strategie."

In december weten de onderzoekers dan hopelijk of het vaccin een goede afweerreactie geeft.

Maar daarmee is er nog altijd geen vaccin dat massaal verspreid kan worden. "Dan volgt juist het

monnikenwerk. Zorgen dat je goed kunt produceren en aantonen dat het vaccin effectief is en

beschermt, dat is nog een heel lang traject. Voordat er een vaccin op grote schaal beschikbaar is,

zijn we zeker zo'n anderhalf jaar verder."

Het kabinet zei vandaag dat de overheid veel sneller toestemming gaat geven aan bedrijven om

mogelijke coronavaccins op mensen te testen. Maar Janssen is al in gesprek met de Amerikaanse

overheid om in de VS te gaan testen: "De Amerikaanse overheid heeft veel ervaring met ons type

vaccin. Zij kennen ons dossier, zij weten precies waar ze op moeten letten. Het is echt in het

belang van de snelheid om daar nu die studie, in ieder geval voor een deel, te doen. Voor de

beschikbaarheid van het vaccin maakt het niet uit waar de studies worden gedaan. Als het vaccin

werkt, wordt het beschikbaar gesteld voor de hele wereld. Amerika heeft er straks niet meer recht

op dan een ander land. Overheden moeten met elkaar afspreken welke risicogroepen als eerste

een vaccin krijgen."

Volledig artikel / volledige uitzending: NOS Nieuwsuur artikel, NOS Nieuwsuur uitzending

23 maart 2020

FD Financieele Dagblad - Thieu Vaessen

.
Het gevecht tegen corona:
testen, vaccins en medicijnen

In Leiden wordt er met meer dan honderd mensen gewerkt aan een coronavaccin. Het

farmaceutische dochterbedrijf Janssen van het Amerikaanse medische concern Johnson & Johnson

zal dat vaccin vermoedelijk niet in Nederland op mensen testen. De regels voor klinische testen

op mensen zijn in Nederland strenger dan in andere landen en zouden volgens het concern

vertraging opleveren. Om snelheid te maken, wordt het Leidse vaccin waarschijnlijk in de

Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk getest.

Volgens Janssen is het wenselijk dat Nederland 'snel grote stappen zet om de regels aan te

passen'. Het farmabedrijf ontwikkelde in Leiden al eerder vaccins tegen Ebola en hiv. Ook die

vaccins zijn alleen buiten Nederland op mensen getest. Janssen onderstreept dat het bedrijf voor

klinische testen niet afhankelijk is van Nederland.

Volledig artikel: FD Financieele Dagblad - Thieu Vaessen

20 maart 2020

WHO

Draft landscape of COVID-19 candidate vaccins

In totaal zijn er nu 44 vaccins in de running om de corona-pandemie een halt toe te roepen, een

overzicht d.d. 20 maart 2020 is gepubliceerd op de website van WHO.

Volledig overzicht: WHO

6 maart 2020

Wageningen University & Research

.
Wageningen helpt bij ontwikkeling
vaccin tegen coronavirus

Het Laboratorium voor Virologie van de Universiteit van Wageningen gaat speciale, complexe

eiwitten maken in cellen van insecten. Die eiwitten zijn een noodzakelijk bestanddeel van een

experimenteel vaccin, dat wordt ontwikkeld door een consortium, geleid door het Deense bedrijf

Expres2ion Biotechnologies. Ook het Leidse LUMC is bij het initiatief betrokken.

De Wageningse virologen hebben jarenlange ervaring met het produceren van complexe eiwitten.

Ze doen dit met behulp van technologie die ook gebruikt wordt voor het vaccin tegen

baarmoederhalskanker, wat opgenomen is in het rijksvaccinatieprogramma.

Bij de Wageningse aanpak worden de coronavirus eiwitten gemaakt in insectencellen, wat ervoor

zorgt dat snel, veilig en grote hoeveelheden gemaakt kunnen worden.

In het consortium worden een aantal verschillende prototype vaccins gemaakt, waarvan de beste

uiteindelijk zal worden doorontwikkeld. De verwachting is dat die keuze in het najaar gemaakt

wordt. Financiering van het onderzoek door de Europese Commissie.

Volledig artikel: Wageningen University & Research

5 maart 2020

FD Financieele Dagblad - Thieu Vaessen

.
De zoektocht naar een coronavaccin
is na een stroef begin in volle gang

Het farmaceutische bedrijf Janssen kwam, net als een aantal van zijn concurrenten, al half januari

in actie, nadat de Chinezen de genetische code van het nieuwe coronavirus hadden gepubliceerd.

Die openheid was een zegen. De informatie stelde wetenschappers van meerdere bedrijven in

staat direct te gaan werken aan potentiële vaccins.

In Leiden werkt Janssen met tien verschillende kandidaatsvaccins, die op een reeks criteria

worden getest. Uit het onderzoek zal één 'leidende kandidaat' naar voren komen. Dit vaccin kan

dan in het najaar voor het eerst op mensen worden getest, in eerste instantie vooral op

bijwerkingen. Janssen hoopt de resultaten van dat onderzoek begin volgend jaar beschikbaar te

hebben. Dit jaar al zal Janssen zijn experimentele vaccin waarschijnlijk in productie nemen en

daar treft het bedrijf nu voorbereidingen voor. Want het is niet verantwoord te wachten op de

resultaten van het onderzoek naar bijwerkingen en effectiviteit, omdat de productie van het vaccin

een tijdrovend proces is. De werkzame stof moet in bioreactoren stapsgewijs worden opgekweekt.

'Dat is als kijken naar het groeien van gras.'

Janssen gaat dit jaar dus waarschijnlijk miljoenen doses van een vaccin produceren, terwijl het

middel mogelijk onvoldoende effectief zal blijken of om een andere reden niet wordt

goedgekeurd. In dat onverhoopte geval moet het bedrijf de hele productie vernietigen.

Volledig artikel: FD Financieele Dagblad - Thieu Vaessen

↑ Back to Top

Vaccins en medicijnen tegen coronavirus SARS-CoV-2 | Liliane Limpens | Disclaimer | update 20 maart 2021