|
 |
|
De zoektocht van Nederland naar hét middel
tegen covid [deel 2] |
| |
|
FD - Anna Dijkman, Thieu Vaessen 14 juli
2020 |
| |
|
|
| |
|
In afwachting van een vaccin tegen corona
zoekt de wereld ook koortsachtig naar
medicijnen |
| |
|
tegen covid-19. Met tientallen onderzoeken
is Nederland 'best groot' op het gebied van
corona. ‘ |
| |
|
Er zijn kostbare jaren verspild sinds de
sars-uitbraak van 2003.’ Deel twee van een
tweeluik |
| |
|
over coronavaccins en -medicijnen. |
| |
|
|
| |
|
In het kort |
| |
|
In Nederland lopen tientallen onderzoeken
naar een medicijn voor covid-19. |
| |
|
Universiteiten en biotechbedrijven
onderzoeken bestaande middelen en
ontwikkelen nieuwe. |
| |
|
Om nieuwe pandemieën te voorkomen is een
medicijn nodig dat ook tegen andere |
| |
|
coronavirussen werkt. |
| |
|
|
| |
|
Er ligt soms wat veel nadruk op het
ontwikkelen van een vaccin, vindt hoogleraar
moleculaire |
| |
|
virologie Eric Snijder van het LUMC waar hij
ook de onderzoeksafdeling medische
microbiologie |
| |
|
leidt. Geneesmiddelen zijn minstens zo
belangrijk, al is het maar om de tijd te
overbruggen tot |
| |
|
er een vaccin is. |
| |
|
|
| |
|
'Eigenlijk moeten we nog een stap verder
gaan en een aantal medicijnen vinden die
werken |
| |
|
tegen álle coronavirussen,' zegt Snijder.
Als dat was gebeurd na de sars-uitbraak in
2003 — |
| |
|
veroorzaakt door een 'broertje' van het
huidige coronavirus — hadden we nu een
middel gehad. |
| |
|
'Er zijn al kostbare jaren verspild, dus
hopelijk doen we dat nu beter en zijn we
straks klaar voor |
| |
|
sars-3 en sars-4.’ |
| |
|
|
| |
|
In Nederland wordt veel aan onderzoek en
ontwikkeling van medicijnen gedaan. 'Als
klein |
| |
|
landje zijn we best groot in het onderzoek
naar coronavirussen', zegt hoogleraar
Snijder. Drie |
| |
|
Nederlandse universiteiten houden zich er al
decennialang mee bezig; zij werken ook veel |
| |
|
samen in Europees verband. Daarnaast zoeken
verschillende Nederlandse biotechbedrijven
naar |
| |
|
medicijnen. Het gaat vaak om middelen voor
andere ziektes die ook lijken te helpen
tegen het |
| |
|
coronavirus. |
| |
|
|
| |
|
Nieuwe middelen zijn nog allemaal in de
(vroege) ontwikkelingsfase en worden nog
niet op |
| |
|
mensen getest. De meeste zullen de
eindstreep nooit halen. Snijder: 'Het is een
piramide: een |
| |
|
brede onderkant met duizenden mogelijkheden
en dan blijven aan de top hopelijk een paar
|
| |
|
bruikbare medicijnen over.' |
| |
|
|
| |
|
'Er zijn verschillende medicijnen mogelijk
voor verschillende fasen van de ziekte',
legt internist- |
| |
|
infectioloog Mark de Boer van het LUMC uit.
De Boer is ook voorzitter van de Stichting
|
| |
|
Werkgroep Antibiotica Beleid (SWAB) die een
advies voor medicijngebruik bij covid-19
heeft |
| |
|
opgesteld. 'Zowel vóórdat het virus een cel
binnendringt, als daarna.' |
| |
|
|
| |
|
Virussen hebben andere cellen nodig om zich
te vermenigvuldigen. Ze nemen daarvoor als
het |
| |
|
ware de productiefaciliteit van
lichaamscellen over en leggen zichzelf onder
de kopieermachine. |
| |
|
Deze nieuwe virusdeeltjes infecteren dan
weer andere cellen (die deze vijandige
overname |
| |
|
meestal niet overleven). |
| |
|
|
| |
|
Medicijnen kunnen dat proces in
verschillende stadia dwarsbomen, zegt De
Boer. 'Daarnaast zijn |
| |
|
er nog middelen die een overmatige
ontstekingsreactie afremmen.' |
| |
|
|
| |
|
Er zijn zoveel Nederlandse initiatieven dat
een overzicht geven onmogelijk is. Het FD
selecteerde |
| |
|
er een aantal. |
| |
|
|
|
1 |
|
Pak het virus |
| |
|
Stap 1 in de strijd tegen het virus: schakel
het uit voordat het een cel binnendringt.
Dat is de |
| |
|
taak van
antistoffen
in het lichaam. Bij een onbekend virus duurt
het alleen even voordat je |
| |
|
lichaam die antistoffen aanmaakt. Daar zou
een medicijn bij kunnen helpen. |
| |
|
|
| |
|
Een manier is om het lichaam antistoffen toe
te dienen. Dit kan preventief werken of, als
het in |
| |
|
een vroeg stadium wordt gegeven, voorkomen
dat iemand ernstig ziek wordt. Anders dan
bij |
| |
|
een vaccin is de immuniteit alleen niet
blijvend. Bij de Universiteit Utrecht bleek
zo'n antistof |
| |
|
nog in de vriezer te liggen. Dat kwam voort
uit onderzoek met het Erasmus MC naar het
eerste |
| |
|
sars-virus. Sinds juni is er een deal met
Abbvie, een grote Amerikaanse farmaceut,
voor de |
| |
|
verdere ontwikkeling. |
| |
|
|
| |
|
Minder bekend is dat biotechbedrijf ISA
Pharmaceuticals werkt aan een medicijn tegen
covid-19. |
| |
|
De onderneming uit Leiden zoekt bewust geen
aandacht voor het initiatief, omdat het
bedrijf |
| |
|
zich niet te veel wil laten afleiden van
zijn kerntaak: immuuntherapie tegen kanker. |
| |
|
ISA werkt aan een covid-medicijn dat een
immuunreactie oproept bij mensen die
geïnfecteerd |
| |
|
zijn. Zieke cellen worden dan opgeruimd. |
| |
|
'Onze technologie is heel geschikt om
chronische virusinfecties te bestrijden',
zegt ISA-ceo |
| |
|
Gerben Moolhuizen. 'Tot nu toe gebruikten we
die technologie tegen virussen die kanker
|
| |
|
kunnen veroorzaken, maar het principe kan
ook werken bij het coronavirus.' |
| |
|
|
| |
|
Het Leidse bedrijf is het medicijn al aan
het testen op dieren. Als dat positieve
resultaten |
| |
|
oplevert, gaat Moolhuizen op zoek naar een
rijker farmabedrijf dat de verdere |
| |
|
ontwikkelingskosten van het middel kan
betalen. 'We zijn al in gesprek met enkele
partijen.' |
| |
|
|
|
2 |
|
Het virus remmen |
| |
|
Een virusremmer kan op verschillende
momenten een virus dwarsbomen, als dat
eenmaal een |
| |
|
cel is binnengedrongen. Zo steekt
remdesivir,
dat eind juni als eerste medicijn tegen
covid-19 |
| |
|
is goedgekeurd door de Europese
medicijnautoriteit, een stokje voor het
kopiëren van het |
| |
|
genetische materiaal van het virus.
Remdesivir is ooit ontwikkeld tegen
hepatitis C en is een |
| |
|
goed voorbeeld van een bestaand middel dat
ook (enigszins) tegen sars-cov-2 blijkt te
werken. |
| |
|
Patiënten herstellen gemiddeld sneller
dankzij dit middel. |
| |
|
|
| |
|
Verschillende onderzoeksgroepen richten zich
op breedwerkende remmers tegen de hele
|
| |
|
coronavirusfamilie. Ook Snijder en zijn
collega's werken hier samen met zeven
Europese |
| |
|
partners aan. Het kan alleen nog wel een
aantal jaren duren voordat een dergelijk
middel er is. |
| |
|
|
| |
|
Het Nijmeegse Protinhi Therapeutics is een
jong en klein biotechbedrijf dat
virusremmers |
| |
|
ontwikkelt tegen infectieziektes als dengue,
zika en het westnijlvirus. Toevallig zat er
ook een |
| |
|
virusremmer bij die niet goed werkt tegen
dengue, maar die geschikt lijkt om een
grotere groep |
| |
|
coronavirussen aan te pakken. Niet alleen
het huidige coronavirus, maar ook sars, mers
en de |
| |
|
coronavirussen die vermoedelijk nog komen. |
| |
|
Het bedrijf werkt samen met drie
universiteiten, waaronder het LUMC. 'De
moleculen worden |
| |
|
eerst in Nijmegen onderzocht en vervolgens
in Leiden getest', legt moleculair viroloog
Martijn |
| |
|
van Hemert van het LUMC uit. 'Het middel van
Protinhi werkt net als remdesivir door
enzymen |
| |
|
te blokkeren die essentieel zijn voor de
reproductie van het virus.' |
| |
|
|
|
3 |
|
Beperk de schade |
| |
|
Bij ernstig zieke patiënten is het virus
vaak niet meer het probleem, maar kampt het
lichaam |
| |
|
onder meer met de gevolgen van een sterke
immuunreactie. Dat kan blijvende schade
|
| |
|
veroorzaken. Zo zijn er patiënten die
ademhalingsklachten houden, doordat in de
longen |
| |
|
littekenweefsel is ontstaan na een
ontsteking. |
| |
|
|
| |
|
Een bestaand middel als
dexamethason
bijvoorbeeld remt die ontstekingsreactie.
Uit een |
| |
|
onlangs gepubliceerde, groot opgezette
studie van de universiteit van Oxford bleek
dat de |
| |
|
sterfte aanzienlijk lager was onder
covid-19-patiënten die het middel kregen. |
| |
|
|
| |
|
Het Nederlandse Pharming heeft mogelijk zo'n
middel tegen covid-19 in huis. Het |
| |
|
beursgenoteerde biotechbedrijf verkoopt tot
nu toe slechts één medicijn:
Ruconest
tegen de |
| |
|
zeldzame aandoening angio-oedeem. Het toeval
wil dat juist deze ontstekingsremmer ook wel
|
| |
|
eens in staat zou kunnen zijn de overmatige
immuunreactie waar veel covid-patiënten mee
|
| |
|
kampen, te beteugelen. |
| |
|
|
| |
|
Pharming maakte bijna drie maanden geleden
bekend dat bij een kleinschalige test vier
van de |
| |
|
vijf patiënten herstelden, nadat ze Ruconest
hadden gekregen. Beleggers reageerden
euforisch. |
| |
|
De beurswaarde van Pharming steeg op één dag
met ruim €180 mln. Het wachten is nu op de
|
| |
|
uitkomst van een groter onderzoek. |
| |
|
|
| |
|
Mocht het middel effectief blijken, dan kan
het snel beschikbaar komen omdat
toezichthouders |
| |
|
het al eerder als veilig hebben beoordeeld.
Een nadeel is wel dat het moeilijk in grote
|
| |
|
hoeveelheden is te produceren. De werkzame
stof wordt gewonnen uit de melk van
genetisch |
| |
|
gemanipuleerde konijnen. Pharming wil in de
nabije toekomst ook koeien inzetten, wat
|
| |
|
de productiecapaciteit aanzienlijk zou
vergroten. |
| |
|
|
| |
|
Het volledige artikel:
FD - Anna Dijkman, Thieu Vaessen 14 juli
2020 |
| |
|
|
